COLUMN. White torture (Daan Bruggink, ORGA architect)

Gelukkig leer je dat je als architect zelf kan maken wat je wilt. Maar dat betekent dat er architecten zijn die dus vrijwillig deze witte martelingen maken? De term ‘white torture!’ is in ons bureau dan ook goed ingeburgerd, refererend naar architectuur die allesbehalve biofilisch is. Architectuur die symbool staat voor de overwinning op de natuur, het volledig wegdrukken van alles wat ons bindt met onze genetische oorsprong: het leven met dieren en natuur, onder de sterren en de bomen. Je denkt misschien aan een ziekenhuis-achtige omgeving, maar het gaat echt om het ‘wit’.

Hierboven klinkt de term ‘white torture’ nog leuk, maar het bestaat echt. Het is een vorm van psychologische marteling waarbij alle zintuiglijke en sociale prikkels worden weggenomen. Je zet de te martelen persoon in volledige isolatie in een witte, stille ruimte zonder enkele kleur. Alles wit is: de muren, de vloer, het meubilair, zelfs het eentonige eten (melk, rijst en wit brood zonder korstjes…). Constante verlichting, geen geluiden van buitenaf, geen tijdsbesef, geen ramen, geen daglicht en geen natuurlijke ritmes. Het resultaat is geen fysieke pijn, maar identiteitsverlies, desoriëntatie in tijd en ruimte, psychische ontwrichting door angst, depressie en paniekaanvallen, verlies van realiteitszin, geheugenproblemen, hallucinaties en in sommige gevallen blijvende mentale schade. Het wordt ook wel ‘clean’ marteling genoemd, omdat er geen littekens of fysieke sporen zijn. Landen als Iran, Venezuela en Cuba hebben het toegepast, maar geen nood, ook gewoon de VS in Guantánamo Bay natuurlijk. De psychologische schade is vaak vele malen ernstiger dan bij fysieke mishandeling. Internationaal wordt het als een vorm van marteling gezien en is het in strijd met de mensenrechten.

Wil je het zelf eens ervaren? Dan zijn er verschillende kunstenaars die van het thema gebruik maken. In het K21 Museum in Düsseldorf creëerde Gregor Schneider in 2007 Weisse Folter, een reeks witte, desoriënterende gangen en ruimtes je individueel of in duo’s door moest. Het riep gevoelens van isolatie, ongemak en verwarring op. Of wat dacht je van de installatie van Alessandro Simonini bestaande uit meer dan 1200 gipsen witte wijzende vingers in een witte kamer: onophoudelijk oordeel en schuld. Nog makkelijker is gewoon wat witte architectonische gebouwen te bezoeken. Er zijn er helaas genoeg. 

Het is begrijpelijk dat je als natuurlijk geïnspireerde architect hier af en toe zwetend van wakker wordt. 'White torture' en biofilische architectuur zijn twee uitersten van het spectrum als het gaat om de impact van architectuur op de menselijke psyche en zintuigen. Waar 'white torture' het doel heeft om de zintuigen en de psyche te breken door isolatie en sensorische deprivatie met desoriëntatie, angst, depressie, hallucinaties en verlies van tijdsbesef als effect, heeft biofilische architectuur juist als doel om gezondheid, welzijn en productiviteit te verbeteren door de mens en de natuur dichter bij elkaar te brengen door minder stress, beter herstel, meer concentratie en een hoger welzijn te creëren. 

Er bestaat niet zoiets als green torture. Het is logisch dat ik nooit ga begrijpen waarom je je architectuur helemaal wit maakt. Je zal maar een architectuur maken die internationaal gezien wordt als marteling en in strijd met de mensenrechten…

Ir. Daan Bruggink is architect en oprichter van architectenbureau ORGA architect. Het bureau laat zich inspireren op de natuur en ziet ontwerpen als onderdeel van het bredere ecologische systeem.