COLUMN. “Zet u”: een dialoog tussen participatief sociaal-artistiek werk en esthetisch-reflectief verzet (Alexis Versele)

De expo was eerder al te zien op de faculteit Architectuur van de Technische Universiteit Delft, waar docenten het belang benadrukken dat studenten zich kunnen verplaatsen in de leefwereld van toekomstige bewoners voor wie zij woningontwerpen maken. 

Alles begon in 2023 met het project ‘Dagboeken van de Brugse Poort’, een initiatief van Fixatief, de broedplaats voor sociaal-artistieke projecten waarin woord en beeld het vertrekpunt vormen. ‘Zet u’ richt zich inmiddels tot de volledige 19de-eeuwse gordel rond Gent. “We willen mensen uitnodigen om actief deel te nemen aan kunstprojecten. Participatie is het codewoord — en het werkt!” aldus curator Michèle Verbruggen. Zij wordt artistiek bijgestaan door documentairefotograaf Yann Bertrand en actrice en podcastmaakster Griet Dobbelaere. Beiden slagen erin om talenten binnen groepen te herkennen en deze collectief te laten groeien.

Yann Bertrand is bekend om zijn bijdrage aan het inmiddels vijftien jaar oude project “Lijn 3”. Het boek belicht de grootstedelijke problematiek vanuit het perspectief van de Gentse arbeiderswijk. Tijdens een imaginaire busrit wordt op diepgravende en genuanceerde wijze het sociologische weefsel van de grootstedelijke samenleving blootgelegd. Gedurende een jaar volgde Yann Bertrand, samen met enkele andere fotografen, het dagelijkse leven van wijkbewoners, in het kielzog van Jan Beke, destijds straathoekwerker in de buurt. Het resultaat is een ontnuchterend fotoboek en een tentoonstelling die een samenleving onder druk toont — zonder vooroordelen, maar ook zonder verbloeming.

Griet Dobbelaere, community builder bij cultuurhuis De Grote Post in Oostende en voormalig artistiek coördinator van de theaterateliers van Kopergietery werkt als freelance actrice en stemacteur. Als onderdeel van haar rijke palmares speelde ze in Heimwee naar Tirgu Mureş van Hanneke Paauwe, een monoloog die reflecteert op thema’s als identiteit, migratie en herinnering. De voorstelling stelde indringende vragen over afkomst, culturele wortels en het gevoel van vervreemding.

Initiatiefnemer van ‘Zet u’, Bij’ De Vieze Gasten, is een integraal participatief sociaal-artistiek project dat als vormingstheater bestaat sinds de vroege jaren ’70 rond een zaal in de Brugse Poort. Het inkomgedeelte ervan werd op participatieve wijze, met de inzet van vrijwilligers, opgetrokken volgens de passiefhuisstandaard — een ver doorgedreven norm op het vlak van energieprestatie. 

Medeorganisator Historische Huizen Gent (HHG) — beheerder van onder meer de twee stadspaleizen Hotel d’Hane Steenhuyse en Huis Arnold Vander Haeghen — bleek de geschikte partner voor het hele opzet. De huizen van HHG zijn niet alleen de historische gezichten van de stad, maar ook moderne vensters op de wereld van vandaag. Samen met de huizen in de 19de-eeuwse gordel zijn ze stuk voor stuk open huizen: plekken van ontmoeting tussen mensen van nu en geesten uit het verleden. Plaatsen om te verbinden met verhalen. Ze overstijgen daarmee het alledaagse.

Aan ‘Zet u’ wordt ook de expo ‘Schoonheid als verzet’ gekoppeld, waarin fotograaf en geboren verhalenverteller Michiel Hendryckx focust op het meest tot de verbeelding sprekende werk uit zijn jarenlange carrière bij De Gentenaar en later De Standaard. ‘Zet u’ vormt zo een unieke dialoog tussen twee verschillende benaderingen: de participatieve, sociaal-artistieke benadering en de esthetisch-reflectieve benadering van Michiel Hendryckx in ‘Schoonheid als verzet’.

Alexis Versele is lid van de onderzoeksgroep Bouwfysica en Duurzaam Bouwen aan de  KU Leuven.