Denktank van de Orde van Architecten lanceert ambitienota
In augustus 2024 richtte de Vlaamse Raad van de Orde van Architecten een denktank van jonge architecten op. Sindsdien namen de leden de tijd om hun visie op het beroep vorm te geven en concreet te maken. Intussen is het moment gekomen om met die visie naar buiten te treden. Met een eerste ambitienota wil de denktank het gesprek aangaan met de beroepsgroep en uitnodigen tot discussie en reflectie.
De denktank van de Orde van Architecten is een initiatief opgezet door de Vlaamse Raad van de Orde van Architecten. Op vraag van de jonge architecten betrokken bij de klankbordgroep van de Vlaamse Raad, werd een groep jonge architecten verkozen, bestaande uit Elisabeth De Clercq, Gaëlle Degezelle, Michiel Deumens, Eva Delancker, Arno Huylebroeck, Inyas Montesinos, Pieter Reynaert en Simon Van Oss. De denktank is betrokken bij de werking van provinciale raden, de Vlaamse Raad en diverse werkgroepen. Met deze ambitienota wil ze starten met een traject dat streeft naar een inclusieve en veerkrachtige toekomst voor de hele sector. Hieronder vind je de integrale tekst.
Perspectief voor de architectuur
Anno 2025 balanceert de architect(uur) op een kantelpunt.
Grote verantwoordelijkheden, lage verloning en fragiele statuten zorgen voor een uitstroom van talent. Steeds kleiner wordende marges maken het voor kantoren moeilijk om te overleven. Een weinig slagkrachtige Orde van Architecten kon de stage en de wetgeving niet laten evolueren. Bovendien houdt de negatieve perceptie van de architect binnen de maatschappij een gebrek aan goed opdrachtgeverschap in stand. Maatschappelijke uitdagingen, de klimaatcrisis en betaalbaar wonen dwingen architecten om nu het heft in handen te nemen en zichzelf te reorganiseren.
SYSTEEMFOUT
Als een dergelijke opeenstapeling van problematieken zich voordoet, kan het besluit niet anders zijn dan dat er één dieperliggende fout in het systeem van het architectenberoep is geslopen. Deze systeemfout, die zo bepalend is voor het doen en denken van architecten, is niet meer of minder dan de architect zelf. Versta hieronder niet enkel de fysieke individuele architect, maar ook het denkbeeld van de architect als figuur in de maatschappij.
De architect van vandaag is immers gebonden aan wetten en denkpatronen die stammen uit de vorige eeuw: een tijd waarin een architect kon afstuderen, de stage doorlopen en direct een eigen bureau starten; een tijd waarin het nog mogelijk was om als individu quasi alles zelf te kunnen; een tijd waarin de klassieke driehoek ‘architect-opdrachtgever-aannemer’ de enige optie was. Dit 60-jaar oude systeem creëert bovendien nog steeds de verwachting dat er slechts één generiek profiel is voor alle architecten: de architect-universalis, die in staat is alles te kunnen, alles te weten en alles te controleren.
Dat het botst tussen dit oude systeem en de architectuurpraktijk van vandaag hoeft niet te verwonderen. De complexiteit van ontwerpen en bouwen is zodanig toegenomen, dat het voor een individu nagenoeg onmogelijk is geworden om het volledige vraagstuk op technisch, projectmatig en maatschappelijk vlak te beheersen. Als gevolg daarvan werken architecten al langer in teamverband samen en wordt de klassieke driehoek steeds vaker aangevuld met talloze andere actoren of zelfs helemaal vervangen door nieuwe samenwerkingsvormen. Daarnaast nemen architecten meer en meer alternatieve posities in het architectuurveld in, waarbij ze hun ontwerpende capaciteiten niet langer uitsluitend inzetten voor het ontwerp van fysieke ruimte.
SYSTEEMOMSLAG
Architectuur is niet meer de taak van het individu, maar van het team.
De denktank is ervan overtuigd dat de huidige omkadering van het beroep op een radicaal andere manier vormgegeven moet worden: een systeemomslag waarbij de architectuurpraktijk van nu en morgen als vertrekpunt wordt genomen, waarbij multidisciplinaire samenwerking, mogelijkheid tot specialisatie en diverse rollen voor architecten de norm vormen, zonder afbreuk te doen aan de rol die is weggelegd voor echte eenmanszaken.
De toegang tot het beroep vormt de katalysator voor deze systeemomslag. Waar de stage nu nog werkt als een trechter die iedereen in het keurslijf van de architect van de vorige eeuw duwt, kan een nieuw systeem de drijfveer worden om het architectenberoep te moderniseren, om gezonde verwachtingen voor jonge en ervaren architecten te stellen, om correcte sociale statuten toe te passen, om financiële marges te vergroten, het takenpakket van de Orde van Architecten te herstructureren …
De systeemomslag moet vooral ruimte creëren om architectuur te blijven maken in een gezond sociaaleconomisch klimaat, en ervoor zorgen dat architecten hun rol in de maatschappij waardig kunnen opnemen.
De systeemomslag zal grote inspanningen van de volledige beroepsgroep vragen: zowel de verouderde wetten als de manier waarop we sociaaleconomisch en cultureel naar het beroep kijken, zijn dringend aan verandering toe. Het is dan ook cruciaal dat iedereen hieraan bijdraagt: de Orde van Architecten, de beroepsverenigingen, het architectuuronderwijs, de architectuurcultuur, en in het bijzonder alle mensen werkzaam binnen onze kantoren, van jonge tot oudere architecten, van kleine tot grote bureaus, van medewerkers tot vennoten.
ENGAGEMENT
De denktank gelooft dat de Orde van Architecten de systeemomslag mee kan en moet initiëren, aangezien ze een aantal belangrijke sleutels in handen heeft. De denktank is zich echter ook bewust van de huidige situatie binnen de Orde van Architecten. Om werk te maken van de systeemomslag zal de denktank binnen de Orde meewerken aan het hersteltraject door praktische, haalbare, concrete verbeteringen voor (de werking van) de Orde voor te stellen. Ze moeten bijdragen tot een degelijke basis voor de organisatie, waar volgende lichtingen mandatarissen op kunnen bouwen.
De denktank zal echter niet stilzitten als het om de systeemomslag gaat. Ze zal denkoefeningen en hervormingspistes lanceren om het debat open te trekken en het architectuurveld uit te dagen, te laten reflecteren over het beroep en te inspireren om de schouders mee onder de systeemomslag te zetten. De betrokken raden van de Orde, de beroepsverenigingen, het architectuuronderwijs en de architectuurcultuur zullen binnenkort een uitnodiging krijgen om in gesprek te gaan over deze systeemomslag.
Enkel met een gedragen engagement van de hele beroepsgroep kunnen we de systeemomslag waarmaken. Let’s not waste a good crisis!
de denktank van de Orde van Architecten
