Dokter Daylight 22/24 | Duurzaamheid: a window of opportunity

De circulaire gedachte is vaak nog steeds een abstracte gedachte. Hoe begin ik eraan? Het hergebruiken van onze materialen, demonteerbaarheid om onze Co2 voetafdruk zodanig te verminderen komt meteen tot onze gedachten.

Heel concreet en met een enorme impact is het proberen elke cm³ van je huidig gebouw (renovatie) te benutten alvorens aan een uitbouw (grotere voetafdruk met extra kosten en verlies aan daglicht) of extra oppervlakten over te gaan.

Soms ontbreekt die éne kamer. Goed renoveren betekent je ruimte herdenken, volumes herschikken, vloeren openbreken om dat licht op te zoeken en alles in een nieuw daglicht te stellen. Uitbreidingen dienen vermeden. Waar heb ik ruimte die niet optimaal benut is?  

Er is in de meeste huizen een Tip van de Top (of Top van de Tip). Kan men die toegankelijk maken en benutten? Misschien moet de functie die we nodig hebben niet persé daar terechtkomen, maar kan men een andere ruimte vrijmaken door die functie ernaar te verplaatsen? En men heeft de kelders. Misschien is het interessanter om een hele kelder van daglicht te voorzien en daar extra m² te vinden? Hoe doe je dat op een kwaliteitsvolle en boeiende manier met voldoende zichten en daglicht? Dit vraagt onderzoek en grote ingrepen maar die uitdaging aangaan kan tot verrassende ontwerpen leiden.

Daglicht is vaak de sleutel om die ruimten leefbaar te maken, te herwaarderen. Donkere, niet verlichte ruimten worden niet gebruikt en veranderen vaak in opslagplaatsen, daglicht heeft de kracht die om te toveren in fantastische plekken.

WIST JE DAT: daglicht en ventilatie als beloning. We werken meer en meer in gemeenschappelijk werkruimte, open spaces, werkplekken waar voor het collectieve belang daglicht en ventilatie zodanig ingesteld worden dat ze de grootste gemene deler dienen. We hebben echter allemaal andere persoonlijke noden. Om hieraan tegemoet te komen, wordt daglicht en ventilatie meer en meer als beloning gebruikt: wie goed werkt levert mag promoveren tot een werkplek waar men een raam kan openen en zelf zijn daglicht kan bedienen.  

“Daglicht is gratis, laat het ons ter beschikking van iedereen stellen", dit waren de woorden van Villum Kann Rasmussen, de oprichter van VELUX, in 1941 toen hij het dakvlakraam bedacht om ongebruikte donkere zolders te transformeren in heldere, leefbare ruimtes. Als een raam een opening is, dan is die opening gemakkelijk mee te nemen naar uw volgende woning.

We zagen hierboven hoe circulariteit gemakkelijk te verenigen is met de renovatie gedachte. Nieuwbouw heeft ook de verantwoordelijkheid om compact te zijn, natuurlijk liefst zonder verlies van gebruiksgemak. Dit vraagt nieuwe ontwerpen. Kennis van Daglicht faciliteert nieuwe ontwerpen: op de Academy hebben we innovatieve onderwerpen als “Geometry of Daylight”, “Conceptbuildings” , “Morphing Spaces” en “Compact Housing” die hierop een antwoord proberen te bieden. Morphing Spaces en Compact Housing combineert het idee van een performante enveloppe van het gebouw (zie vorig hoofdstuk) met een slim, flexibel interieur dat zich gemakkelijk kan aanpassen aan de noden van de dag, jaar van een familie met steeds nieuw wisselende behoeften. Het mooie is dat de flexibiliteit als extra voordeel, ervoor zorgt dat daglicht overal kan doordringen! Het eerste concrete ontwerp binnen die filosofie is het OPEN-GESLOTEN huis.

SOLVING THE CITY is ook een gedachte van de DAYLIGHT ACADEMY om een antwoord te geven aan de steeds toenemende densificatie in de stad. Wat doe je met ouder patrimonium dat de ziel van de stad vertegenwoordigt, maar toch uitgeleefd is? Hoe combineer je nieuwbouw met karaktervolle bestaande architectuur. Hoe geef je dat bestaande patrimonium een kwaliteitsvolle tweede leven? Kan dit op een systematische, snelle manier? Als het geheim in de vorm van het dak zit en als het dak het meeste daglicht binnenbrengt, licht dat ruimte creëert, dan kan men misschien een soort van flexibele TOPUP bedenken dat men i.p.v. het bestaande dak (in hout, dus gemakkelijk wegneembaar) kan zetten om extra ruimte te creëren met veel licht. Door zijn speciale vorm (gebaseerd op 62° maximale zonnestand*-BE), voegt men ruimte toe op een menselijke schaal (men creëert geen toren! /extra gevel), maar haalt men ook daglicht binnen zonder oververhitting.

Living Places (bureau EFFEKT+VELUX) is een prachtig voorbeeld waarbij men op een nieuwe manier een stadswijk is gaan ontwerpen uitgaande van diezelfde nieuwe dakvorm: deze compacte woningen zonder verloren ruimte werden als expériment gebouwd met lokale bestaande materialen op de meest circulaire manier: demonteerbaar, zo weinig mogelijk overschot. Alle technieken zijn ook van buiten bereikbaar. Met minder dan 4 kg Co2-uitstoot (1/3 van een normaal huis) breekt men hier alle records. Door zijn speciale vorm komt men tot een architectuur op menselijke schaal die qua volume helemaal niet zo imposant is alhoewel het woningen met twee verdiepingen betreft. De dakgoot zit op amper 250cm hoogte! Dit laat dan weer ruimte voor licht en lucht tussen de gebouwen. Het concept werd al vertaald naar Nederland en Engeland. Daar zullen de bouwknopen weer vertaald worden naar lokale materialen en de bouwoplossing met laagste LCA-waarde (Levens Cyclus Analyse naar Carbon afgifte). In het ontwerpproces was dit de nieuwe werkmethodiek van bureau EFFEKT (DK): elke bouwknoop heeft namelijk verschillende bouwmogelijkheden die elk op hun LCA-waarden onderzocht werden. De optie met de laagste carbon-waarde werd weergehouden. Men stapt dus af van gewoonten en durft van nul alles te herbekijken). 

Uiteraard zijn in het denkproces daglicht en ventilatie ook helemaal herbekeken met als resultaat daglicht doordrongen leefruimten die dagelijks een verluchtings-boost krijgen. 

Het platte stukje dak tussen de twee dakhellingen maken dat men in plaats van twee opening in de hellende delen, slechts 1 opening moest plaatsen. Door de vlakke plaatsing was die namelijk performanter. Ook hoefde men niet hoger te gaan. Die nieuwe dakvorm gaf ook inspiratie om binnenin het huis creatief met vides te werken om het licht overal door te laten dringen.