Keynote: de impact van licht op het welzijn van nachtarbeiders (Future Lighting 2025)

De biologische klok als fundament van onze gezondheid

"In onze hersenen zit een ingenieus systeem dat onze slaap, alertheid, hormonen en zelfs ons metabolisme aanstuurt. Die biologische klok heeft een essentiële bron van informatie: licht. Van oudsher stemden we ons ritme af op het natuurlijke verloop van dag en nacht, met zonlicht als belangrijkste referentie. Dat zonlicht strekt zich uit over het volledige lichtspectrum”, vertelt Van Eekelen. Vooral bij nachtwerkers en mensen in ploegendiensten staat die biologische afstemming echter onder druk. Hun nachten worden verlicht door kunstlicht, vaak afkomstig van conventionele LED-lampen.

LED-verlichting en blauw licht: een stille verstoring

Van Eekelen: "LED-verlichting is ontworpen met energie-efficiëntie als uitgangspunt.  Dat is op zichzelf positief: de technologie maakt een aanzienlijke energiebesparing mogelijk — en die winst hoeven we niet op te geven om het licht ook gezonder te maken. Maar die efficiëntie is bereikt door de nadruk op het blauwe deel van het spectrum, precies het deel waarop onze biologische klok het meest reageert. Overdag is dat op zich gunstig, maar de beperkte kwaliteit in de breedte van het spectrum is hier dan een gemis. ’s Nachts werkt de blauwe piek juist averechts: het remt de melatonineproductie en verstoort zo het metabolisme en het slaap-waakritme.”

De gevolgen zijn niet te onderschatten. Nachtwerk in combinatie met verkeerd lichtgebruik verhoogt het risico op gezondheidsproblemen zoals obesitas, diabetes type 2, hart- en vaatziekten en zelfs bepaalde vormen van kanker. Wetenschappelijk onderzoek legt al jaren een duidelijk verband tussen nachtelijke lichtblootstelling en deze aandoeningen.

De economische keerzijde van ongezonde verlichting

“Het is begrijpelijk dat bedrijven kiezen voor goedkope, efficiënte verlichting,” zegt Van Eekelen. “Maar wie alleen kijkt naar de aanschafprijs, ziet de werkelijke kosten over het hoofd. De indirecte gevolgen – zoals ziekteverzuim, burn-out of chronische aandoeningen – maken dat ‘goedkoop’ op termijn juist duur kan uitpakken. We moeten daarom opnieuw nadenken over wat we belangrijk vinden in verlichting: niet óf efficiëntie, óf gezondheid, maar hoe we beide kunnen combineren. In sectoren die 24 uur per dag draaien, zoals zorg, logistiek of productie, is dat geen luxe maar pure noodzaak.”

Circadiane verlichting als duurzame oplossing

“Het goede nieuws is: we hoeven het niet te houden bij symptoombestrijding,” zegt Van Eekelen. “Er bestaat vandaag technologie die het natuurlijke zonlichtspectrum tot 98 procent kan nabootsen en zich automatisch aanpast aan het moment van de dag. Het mooie is dat deze circadiane verlichting net zo energiezuinig is als conventionele ledverlichting, maar met een extra dimensie: ze ondersteunt ook het biologische ritme van de mens. Overdag omvat dit licht het volledige spectrum, inclusief het blauwe gedeelte om onze biologische klok actief te houden. ’s Nachts wordt dat aandeel teruggebracht tot onder de 2 microwatt per vierkante meter, zonder compromissen aan de totale kwaliteit van het licht.” 

Van Eekelen: “Zo ontstaat verlichting die het bioritme ondersteunt, in plaats van verstoort. Ik geloof echt dat dit een sleutel is tot gezondere, productievere werkplekken in een 24-uurseconomie. Verlichting is tenslotte niet alleen een technische of esthetische keuze, het is ook een gezondheidsbeslissing.”

Conclusie: licht als hefboom voor gezonde werkplekken

Het verhaal van Alexander Van Eekelen maakt één ding duidelijk: verlichting moet opnieuw bekeken worden door een gezondheidslens — zonder concessies aan energiezuinigheid. In een 24-uurseconomie is het tijd om de stap te zetten van efficiënt licht naar mensgericht lichtontwerp. Circadiane verlichting biedt daarbij het beste van twee werelden: ze combineert de energieprestaties van moderne ledtechnologie met aantoonbare gezondheidswinst.

Van Eekelens keynote op Future Lighting 2025 belooft een inspirerende wake-up call te worden voor iedereen die betrokken is bij lichtontwerp, architectuur of welzijn op de werkvloer — vol inzichten die laten zien hoe verlichting een hefboom kan zijn voor gezondere, productievere werkplekken.

Keynote ‘De biologie achter het licht!’: woensdag 19 november van 15u50 tot 16u25 op de Science Stage van Future Lighting 2025
MEER INFO

Registreer je nu voor Future Lighting