Kijk binnen in Portlantis, het monumentale tentoonstellingscentrum van MVRDV in de haven van Rotterdam
Langs de rand van de Rotterdamse havenzone staat sinds kort een opvallend nieuw gebouw: Portlantis, het tentoonstellingscentrum dat MVRDV ontwierp als ode aan het leven in en rond de grootste haven van Europa. Geen traditioneel museum, maar een architecturaal verhaal waarin bezoekers door het gebouw zelf begrijpen wat de haven betekent — voor Rotterdam, voor Europa en voor hun eigen leven. Portlantis heeft geen vaste collectie: het is de ruimte, het uitzicht en de interactie die de ervaring bepalen.
Het gebouw bestaat uit een stapeling van draaiende volumes, elk gericht op een ander uitzicht: de zee, de containerkranen, de duinen of het havengebied zelf. Centraal in het gebouw bevindt zich een imposant atrium, dat op elke verdieping een ander perspectief opent. Hier zweven monumentale gele sculpturen — reminiscent aan kraanhaken en scheepslading — die de bezoeker in schaal en oriëntatie ontregelen. Volgens architect Winy Maas weerspiegelt het ontwerp de overrompelende maat van het havenlandschap: “Ik fietste en wandelde door dat gigantische landschap van kranen en containers. Daar konden we niet mee concurreren. Dus hebben we iets gemaakt dat er zich op een verrassende manier tegen afzet: iets ‘schattigs’, als tegengewicht.”
Een ruimtelijk verhaal in lagen
De eerste verdieping dompelt de bezoeker onder in het heden van de haven. Via interactieve installaties leer je hoe grondstoffen zoals olie worden omgezet in dagelijkse producten. Een transparante oranje pijplijn slingert zich door de ruimte als visueel narratief, en maquettes van vrachtwagens en tankers maken het proces tastbaar. VR-opstellingen laten je kennismaken met de beroepen die de haven draaiende houden. De combinatie van ruimtelijkheid, technologie en materiële details zorgt voor een intuïtieve kennismaking met de logistieke reus die Rotterdam is.
Een verdieping hoger verlegt Portlantis de blik naar de onderliggende wereld van globale toeleveringsketens. Bezoekers ontdekken hoe een ogenschijnlijk eenvoudig object, zoals een fiets, samengesteld wordt uit onderdelen van over de hele wereld. Dit wordt gekoppeld aan concrete uitzichtlijnen op de containerterminals buiten. Een werkatelier voor kinderen biedt speelse experimenten, terwijl volwassenen de complexiteit van handel en productie leren kennen via interactieve installaties. Het atrium, nog steeds zichtbaar, verbindt ook hier ruimte, ritme en betekenis.
Toekomstvisies bovenaan
Op de bovenste tentoonstellingsverdieping richt Portlantis zich op de toekomst van de haven, en meer bepaald op haar noodzakelijke transitie richting duurzaamheid. De zaal is opgedeeld in vijf thematische zones: elektrificatie, waterstof, recyclage, CO₂-opslag en restwarmte. Samen vormen ze een denkraam voor een klimaatneutrale haven tegen 2050. De nadruk ligt niet alleen op technologische innovaties, maar ook op geopolitieke keuzes, energiezekerheid en maatschappelijke verantwoordelijkheid. Het geheel is zowel verhelderend als confronterend.
Bovenin sluit een panoramisch restaurant de ervaring af. Grote ramen — die open kunnen — bieden uitzicht op zee, windmolens en scheepvaart, en brengen de buitenwereld binnen. Het dak is vrij toegankelijk voor bezoekers en fungeert als uitkijkpunt én rustpunt. Hier bovenop het gebouw valt alles samen: de grootsheid van de haven, de urgentie van verandering en de kracht van architectuur om dat verhaal te verbeelden.
