OPINIE. De brede blik van een ondernemersorganisatie (Steven Lannoo, NAV)

Vier structurele problemen

Tijdens onze parlementaire tussenkomst hebben we vier structurele problemen in de sector aangekaart, problemen die dringend politieke aandacht verdienen. Want ook al zaten we bij de commissie Sociale Zaken, parlementsleden hebben invloed ver buiten die context: ze spreken met ministers, werken mee aan partijstandpunten en nemen beslissingen die onze sector rechtstreeks raken.

Als organisatie die het architectenberoep verdedigt, vinden wij het onze plicht om op zulke momenten het volledige plaatje te tonen. Niet alleen wat de arbeidsvormen betreft, maar ook de economische, fiscale en structurele uitdagingen waarmee architecten dagelijks geconfronteerd worden.

Kritiek en misverstanden

Niet iedereen kon zich vinden in onze tussenkomst. Sommigen verwijten ons dat we het wetsvoorstel van Anja Vanrobaeys niet onverkort steunen. In een opiniestuk op Architectura beschuldigde Ward Van Hemeledonck NAV er zelfs van misbruiken te willen toedekken en slecht ondernemerschap te verdedigen.

Laat één ding duidelijk zijn: NAV verwerpt elk misbruik en elke vorm van schijnzelfstandigheid. Dat is altijd zo geweest, en dat blijft zo. Van Hemeledonck schrijft dat hij op onze website heeft gesurft, maar dat moet dan wel op een erg selectieve manier zijn geweest. Jammer, anders had hij kunnen zien dat wij uitgebreid informeren over het onderscheid tussen echte zelfstandigheid en schijnzelfstandigheid. Hij had dan ook ons handboek ‘Werken met bedienden’ gevonden, of onze opleidingen rond HR en personeelsbeleid, prijszetting en ga zo maar door. Hij had kunnen zien dat NAV architecten en architectenkantoren handvatten biedt om verantwoord en professioneel te groeien als geëngageerde architect-ondernemers.

Over de kern van het debat

Waarom we niet voor het voorstel van Vanrobaeys zijn? Omdat het vertrekt van een goedbedoelde bezorgdheid - die wij voor alle duidelijkheid delen - maar in de huidige vorm niet bijdraagt aan een gezond ondernemend architectenberoep.

Ik verklaar me nader: vandaag maakt de wet het onderscheid tussen een echte en een schijnzelfstandige op basis van de aanwezigheid van een hiërarchische relatie. Het voorstel wil een generiek vermoeden van schijnzelfstandigheid installeren wanneer er sprake is van socio-economische afhankelijkheid. Dat lijkt subtiel, maar de gevolgen zijn groot. Het zou betekenen dat ook echte freelancers geraakt worden, bijvoorbeeld wanneer zij langere tijd aan één groot project werken op één kantoor. Ook wie geen vennoot is, maar een managementrol opneemt zonder hiërarchische onderschikking, zou door het vermoeden worden gevat. Met andere woorden: ook legitieme samenwerkingen tussen zelfstandigen kunnen hierdoor in twijfel worden getrokken. Die mensen zouden er misschien wel in slagen dat vermoeden te weerleggen, maar niet zonder een overdaad aan administratieve rompslomp, overlast en kosten te moeten doorstaan. Als dergelijke profielen uit voorzorg zouden overstappen naar het bediendestatuut, zou dat betekenen dat ze financieel worden benadeeld. Het zou wrang zijn mocht de architectensector een uitzonderingsregime krijgen dat haar financieel slechter maakt dan andere sectoren waar de marges en verdiensten, zoals net aangetoond in het onderzoek, al veel hoger liggen.

Een genuanceerde visie

Wij pleiten daarom voor een gerichte aanpak: een vermoeden van schijnzelfstandigheid voor stagiairs lijkt ons wél zinvol. Hun situatie sluit beter aan bij een bediendestatuut, zowel juridisch als sociaaleconomisch. Zo kunnen we hun sociale bescherming verbeteren én hun inkomen ondersteunen, zonder de kosten voor kantoren noodzakelijk te verhogen.

Uiteraard zijn de kosten die kantoren moeten dragen voor NAV van belang, hun leefbaarheid is voor ons cruciaal. Dat is eigen aan de ondernemersorganisatie die we zijn. Het is net daarom dat we van deze gelegenheid gebruikmaken om politici te bewegen een aantal gekende problemen in de sector aan te pakken. Zo kunnen we het inkomen voor de sector in zijn geheel laten stijgen. En zo kunnen we alle architecten, van zij die een eenmanszaak hebben tot de vennoten en medewerkers van grote kantoren, meer laten overhouden aan hun harde werk.

NAV bekijkt de kwestie vanuit het geheel, organisaties als BAU vooral vanuit het standpunt van wat zij de ‘architectuurwerkers’ noemen. Dit zeggen we niet verwijtend, want het verschil is logisch: iedereen draagt bij vanuit zijn eigen perspectief. Beide perspectieven zijn nodig voor een gezond beroep en het onze is de situatie van de sector verbeteren. Nooit ten koste van medewerkers (zonder hen geen sterke kantoren), maar altijd vanuit een win-win voor het volledige beroep. Dat is (mijn en jouw) NAV.

Steven Lannoo is directeur van Netwerk Architecten Vlaanderen (NAV).