OPINIE. Niet mijn NAV! (Ward Van Hemeledonck)

Laten we teruggaan naar januari 2025. De federale regering komt naar buiten met haar regeerakkoord. We lezen dat de regering concrete maatregelen zal nemen tegen schijnzelfstandigheid en sociale fraude in de architectuursector. Een stap in de goede richting. Maar de angstzweetparels begonnen al uit te breken op de voorhoofden van menig Ordemandatarissen en NAV-directeurs. Ze gaan werkgevers toch niet viseren met sociale inspectie? Toch geen inspectie tegen de illegale praktijk van schijnzelfstandigheid? Stel je voor! In een zeldzaam en uniek moment sloegen De Orde, het NAV en de BVA de handen in elkaar en repten ze zich als Speedy Gonzalez naar kabinet Beenders. De olijke man kon alleen maar meedelen dat ze geen heksenjacht dienen te vrezen en dat de architectuursector geen prioriteit was als het aankwam op sociale inspectie. Fjoew zeg, liep dat maar net goed af!

Maar dat was buiten Anja Vanrobaeys gerekend. De parlementariër van Vooruit diende een wetsvoorstel in om de beoordelingscriteria rond schijnzelfstandigheid aan te scherpen. Een actie die in lijn ligt met de ambities van het regeerakkoord. In een reactie op dat wetsvoorstel zegt NAV-directeur Steven Lannoo dat een overstap naar bediendecontracten voor veel bureaus de doodsteek betekent. Zijn het niet net die bureaus die teren op extreem lage uurtarieven van hun schijnzelfstandige medewerkers? Zijn het niet die rotte appels die de race-to-the-bottom organiseren? Hij stelt dat een overstap naar het bediendecontract een sociaal bloedbad betekent. Maar een bloedbad voor wie? Voor de slecht ondernemende vennoot die het leven van zijn concullega’s zuur maakt? Voor de zelfverklaarde sterarchitect die liegt tegen de Orde over het uurloon van zijn stagiair? Dat sociale bloedbad is al aan de gang voor architectuurwerkers die na een zwangerschap binnen de week ontslagen worden, die na een ziekenhuisopname te horen dat het zelfstandigenstatuut geen sociale bescherming biedt, die meer dan 200 uur per maand werken om te kunnen rondkomen, die hun architectendroom meteen na de studie opbergen omdat ze geen financieel vangnet hebben van thuis uit. Dat is het sociale bloedbad.

Verder is het ook zo dat bedienden niet meer kosten dan zelfstandigen gezien het Belgisch fiscaal systeem voor lage bediendenlonen heel wat belastingvoordelen biedt. Denk maar aan de fiscale werkbonus, de sociale werkbonus, structurele vermindering RSZ,… Werken moet immers lonen! Een medewerker een bediendenloon geven zal je als bureau niet meer kosten dan een zelfstandigenloon. Bureaus verliezen dan wel de mogelijkheid om hun medewerkers zomaar te ontslaan als er even geen werk is. Maar architectuurwerk is geen wegwerpobject.  

De afgelopen week werden ook de resultaten van de Equilibre-studie bekendgemaakt. De studie is een sterk staaltje enquête-hocus pocus. Er werd gepeild naar criterium 1 van schijnzelfstandigheid, nl.: de wil om als zelfstandige te werken. Daaruit blijkt dat 19% oordeelt in het foute statuut te werken. NAV grijpt dit in haar communicatie aan om te stellen dat “het statuut niet de kern van het probleem is” en dat “heel wat architecten tevreden zijn over hun statuut”. Maar wat heeft het voor zin om dit oordeel te vragen aan de volledige architectenpopulatie? Toen ze een aantal jaren geleden de strijd tegen schijnzelfstandigheid in de horeca opvoerden, gingen ze toch ook niet aan de cafébazen vragen of ze in het juiste statuut werkten? 30% van de architecten heeft een managementvennootschap en waant zich in het fiscale optimalisatieparadijs. Zij gaan toch nooit van zichzelf zeggen dat ze in het foute statuut werken? Die vraag gaat over arbeidsrelaties en moet je dus bijgevolg enkel stellen aan architect-medewerkers. De bewijslast ligt volgens de huidige wetgeving ook bij hun. Indien je de cijfers gaat uitsplitsen naar leeftijd en naar functie, begin je pas te begrijpen hoe groot het probleem voor jonge architecten is. 33% van de architecten onder de 34 jaar oordeelt in het foute statuut te werken. Bij de groep vrouwelijke freelancers van die leeftijdscategorie is dat meer dan 50%. Ben je dus een vrouwelijke architect onder de 34 jaar en werk je als freelancer, dan is de kans groter dat je een schijnzelfstandige bent in plaats van een echte zelfstandige.

Verder nog dit: op hun website schrijft NAV trots dat ze een community van meer dan 6.400 architecten zijn. Maar hoe komen ze in godsnaam aan dat cijfer? Je kan immers enkel NAV-lid worden als kantoor, niet als architect. Allicht hebben ze gewoon de som gemaakt van alle medewerkers van de kantoren die lid zijn. Dat zijn nog eens optelsommen waar Michel Daerden zich voor zou omdraaien in zijn graf. Ik ga toch ook niet zeggen dat ik op Instagram 20.000 volgers heb omdat ik de mama’s en de papa’s van mijn vrienden erbij tel? En daarnaast, het is niet omdat mijn baas aangesloten is bij het NAV, dat ik dat dan ook ben, integendeel. Met hun recente communicatie ken ik niet veel mede-architecten van mijn leeftijd die zich willen aansluiten. NAV functioneert bij mijn weten ook nog steeds onder de auspiciën van UNIZO. Laat je dus niet bedotten. Door de focus op arbeidsvoorwaarden is het nu duidelijk dat het NAV haar ware gelaat toont als werkgeversorganisatie. Niet mijn NAV!

Ward Van Hemeledonck is architect en een van de stichtende leden van Belgian Achitectural workers United (BAU).