Voorontwerp van Tractebel en Palmbout Urban Landscapes voor Antwerpse Scheldekaaien Zuid goedgekeurd

De vernieuwing bouwt voort op het masterplan Scheldekaaien, dat inzet op robuuste waterkering, aantrekkelijke publieke ruimte en het zichtbaar maken van het gelaagde verleden van de stad. In april 2025 werd de vernieuwing van de instabiele historische kaaimuur in deze zone afgerond. Omdat de stad zich moet wapenen tegen de gevolgen van de klimaatverandering, wordt in totaal meer dan 800 meter nieuwe waterkering voorzien in het centrale deel. Het grootste deel daarvan is mobiel en enkel zichtbaar bij hoogtij, met een maximale hoogte van 2,25 meter boven de blauwe steen. Onder het wandelterras komt net zoals aan de noordzijde een vaste verhoging van 80 cm, geïntegreerd als structureel onderdeel van de waterkering.

Open ruimte tussen erfgoed en rivier

Het wandelterras zelf wordt grondig gerenoveerd. De draagstructuur wordt verstevigd, de vloer vernieuwd en de balustrade afgewerkt met een houten leuning. Daarnaast krijgt het terras – naar analogie met het noordelijk deel – een groen karakter als 'Kaailine', met grote plantvakken in staal en hout, zitbanken en strategische openingen naar de kaaivlakte. Twee nieuwe trappen zullen het niveauverschil overbruggen. Ook de ruimte onder de hangars krijgt een kwaliteitsimpuls: de afdaken worden gerestaureerd, voorzien van bredere lichtstraten voor daglicht en akoestisch verbeterd, zodat ze geschikt worden voor evenementen zoals markten, optredens en tijdelijke installaties.

Een bijzonder aspect van het ontwerp is de zorg voor het aanwezige erfgoed. Op deze locatie bevinden zich zowel de middeleeuwse als de Napoleontische kaaimuur. Het voorontwerp stelt voor om de middeleeuwse muur en de historische Bierpoort gedeeltelijk bloot te leggen tot een diepte van 2,4 meter. De Bierpoort is bekend als de plek waarlangs Napoleon in 1803 de stad betrad. De Napoleontische muur ligt te diep voor directe toegang, maar wordt gesuggereerd in de vorm van een diagonaal wandelpad in blauwe steen en graniet. Zo wordt het verleden tastbaar gemaakt, zonder het hedendaagse gebruik in de weg te staan.

Groen en gelaagd stadslandschap

Ook vergroening speelt een centrale rol. Onder de hangars, op de plek waar vroeger een treinspoor liep voor goederenoverslag, komt een stadstuin van 30 op 40 meter. De tuin wordt ingericht met zitbanken, lage beplanting en struiken tot zes meter hoog, en brengt een menselijke schaal in de lange kaairuimte. Waar mogelijk worden de daken boven de tuin opengewerkt om meer daglicht toe te laten. Verder stelt het ontwerp voor om een nieuw paviljoentje – geïnspireerd op de vroegere 'enclos' – toe te voegen, bijvoorbeeld als standplaats voor stedelijke diensten. Ook het voormalige gidsenlokaal onder de hangars wordt opgeknapt voor een nieuwe invulling.

Ten slotte wordt ook de circulatie naar de Schelde verbeterd. De helling ter hoogte van de Suikerrui wordt heringericht tot een toegankelijke route voor voetgangers en fietsers richting het wandelterras en het ponton. De onderliggende ruimten, die jarenlang afgesloten en verloederd waren, krijgen een publieke invulling met nieuw schrijnwerk. Verder wordt het ponton Van Dijck uitgebreid: de Vlaamse Waterweg nv werkt aan een studie voor een nieuw ponton, 50 meter langer dan het huidige, met aangepaste wachtinfrastructuur en brug. Deze plannen zijn afgestemd met de stad Antwerpen en AG Vespa.

Ontwerp met oog voor continuïteit

De ontwerpers Palmbout Urban Landscapes en Tractebel bouwen met dit voorontwerp verder op hun integrale visie voor de Scheldekaaien als robuuste maar toegankelijke stadskade. Door historische lagen zichtbaar te maken én hedendaagse stedelijke behoeften te integreren – zoals vergroening, zachte mobiliteit en flexibele publieke ruimte – creëren ze een leesbaar en toekomstbestendig geheel. Het ontwerp sluit esthetisch en functioneel aan op het eerder ontwikkelde noordelijke segment, wat zorgt voor een sterke samenhang tussen beide delen van het centrale kaaigebied.

Het voorontwerp is mee gevormd door een intens participatietraject. In 2019 vonden tien dagen lang publieke inspraakmomenten plaats, gevolgd door een infomoment in 2022 en een online bevraging met 395 deelnemers. Die leverden suggesties op voor gebruik van de hangars voor markten en sport, het zichtbaar maken van het verleden en een duidelijke roep om vergroening. Het definitieve ontwerp wordt verwacht tegen de zomer van 2026, waarna de uitvoering ten vroegste begin 2027 van start kan gaan met de restauratie van hangars, het wandelterras en de aanleg van de mobiele waterkering.