Wall of Shame: NAV legt structureel misbruik overheidsopdrachten bloot
Op www.slechtewedstrijden.be lanceerde Netwerk Architecten Vlaanderen (NAV) deze week haar ‘Wall of Shame’: een publieke lijst van architectuurwedstrijden die structureel misbruik maken van architecten door hen extreem veel werk te laten leveren voor te weinig of geen vergoeding en hen te confronteren met onredelijke voorwaarden. “Dit duwt de verloning in onze sector systematisch omlaag. Dat willen we met dit initiatief eindelijk stoppen,” zegt Peter Legroe van NAV. Dat het broodnodig is, bewijst de explosieve respons op NAV’s oproep: tientallen meldingen in amper twee weken tijd en onmiddellijke herkenning vanuit andere creatieve sectoren.
Volgens NAV moeten architecten al te vaak omvangrijk werk leveren vóór de opdracht gegund is, krijgen ze nauwelijks of geen vergoeding voor substantiële prestaties en worden risico’s richting ontwerpers doorgeschoven die wettelijk niet bij hen horen. “Dat is niet alleen onhoudbaar, het ondermijnt de rentabiliteit van architectenkantoren en is een belangrijke oorzaak van de slechte verloning in de sector,” legt Peter Legroe uit.
Waarom een wall of shame?
Klachten blijven dikwijls binnenskamers: veel architecten durven misstanden immers niet te melden uit vrees toekomstige opdrachten te mislopen. NAV neemt die rol daarom over. “Door hardnekkig slechte praktijken zichtbaar te maken, willen we aanbesteders én beleidsmakers wakker schudden. Bovendien zijn deze meldingen cruciale input voor overleg over betere procedures, correcte biedvergoedingen en een sterker wettelijk kader,” aldus Legroe.
Schrijnende voorbeelden stapelen zich op
De problematiek is breed. Dikwijls heeft men geen idee van de investering die architecten moeten doen om nog maar aan de aanbesteding deel te nemen. NAV geeft twee recente meldingen die illustreren hoe zwaar het misloopt:
- Masterplan KOC Sint-Gregorius (Gentbrugge, vzw Organisatie Broeders van Liefde): Bij een bouwkost van 18,5 miljoen euro wordt een éénstapsprocedure opgezet waarbij architecten meteen een volledig ‘basisontwerp’ moeten indienen: zonder voorafgaande selectie en zonder biedvergoeding. De eisen rond esthetiek, duurzaamheid en stedenbouwkundige inpassing zijn bijzonder hoog, terwijl prijs 25% van de score bepaalt en een ereloon van 7% nodig is om maximaal te scoren. Een cocktail van onbetaald werk en onredelijke prijsdruk.
- Renovatie kasteel Blauwendael (Gemeente Waasmunster): In een openbare procedure wordt een omvangrijk dossier gevraagd, van eerste schets tot een visie op integrale duurzaamheid, goed voor tientallen pagina’s. Over een biedvergoeding blijft het stil. Tegelijk wordt het ereloon vastgelegd tussen 6% en 7,5% voor alle disciplines (architectuur, technieken, stabiliteit, brand, ...), waarbij wie het maximum hanteert meteen op 0 punten eindigt. Nochtans gaat het om een complexe restauratie-opdracht. Kortom: veel eisen, maar weinig respect voor professionele waarde.
Zelfde probleem in andere sectoren
De reacties komen trouwens niet alleen uit de architectensector. “Na onze aankondiging kregen we signalen van communicatiespecialisten, illustratoren, fotografen, … allemaal creatieve professionals die met dezelfde genormaliseerde uitbuiting geconfronteerd worden. In veel sectoren betekent een ‘offerte’ immers dat je de kern van je ontwerpwerk al tijdens de aanbesteding moet leveren, terwijl het eigenlijk enkel om het opmaken van een prijs zou mogen gaan. Dit initiatief legt met andere woorden een breder maatschappelijk probleem bloot dat lang onder de radar bleef. Hoog tijd dat de spelregels herzien worden.”
Tijd voor een nieuwe aanpak
NAV probeerde jarenlang via overleg en sensibilisering verbetering te brengen, maar dat had nauwelijks effect. “We schakelen nu een versnelling hoger tegenover opdrachtgevers die blijven volharden in slechte praktijken”, zegt Legroe. “Maar we willen ook de positieve voorbeelden tonen. Heel wat aanbesteders doen het wél correct, en die good practices verdienen het om in de kijker te staan. We roepen onze leden daarom uitdrukkelijk op om ook zulke voorbeelden met ons te delen.”
