Gevel uit architectonisch beton in neoclassicistische stijl

Het Koningin Astridplein in Doornik ademt neoclassicisme. Onder andere het museum voor wandtapijten, het conservatorium en het justitiegebouw refereren naar de kunststroming die eind 18e en begin 19e eeuw floreerde. Die connectie met het neoclassicisme moest in dit project optimaal bewaard blijven. Onder het toeziend oog van bouwheer en ontwikkelaar Decomo Immo sprl en naar een ontwerp van Atelier d’Architecture Meunier-Westrade srl werden twee verouderde gebouwen stevig aangepakt door hoofdaannemer GIL Constructions bv.

Strakke vormgeving

Het programma bestond uit de sloop van bestaande gebouwen, met uitzondering van een geïnventariseerde gevel, enerzijds en de heropbouw van twee gebouwen met drie commerciële eenheden en elf luxeappartementen anderzijds. Rekening houdend met typische neoclassicistische elementen zoals ramen met sierlijsten, doorlopende gevelbanden, kleuren … ging het ontwerp automatisch in de richting van een gevel in neoclassicistische stijl, onderbroken door zeven bogen op de begane grond en een rij van dertien verticale rechthoekige raamopeningen op de twee bovenste verdiepingen. De strakke vormgeving werd afgewerkt met een uitkragende kroonlijst die de bovenkant van de gevel markeert. Het geheel heeft een duidelijke theatrale stijl die meer aansluit bij het plein en de omringende gebouwen dan bij de effectieve functie die het huisvest. 

 Vleugje moderniteit

Architectonisch beton bleek al snel de juiste keuze voor de nieuwe gevel. Het laat de gevel uitstekend opgaan in de omgeving en voegt tegelijkertijd een vleugje moderniteit toe, een herinterpretatie van het neoclassicisme. Een geknipte job voor Agref, al 75 jaar lang een garantie op kwalitatief architectonisch beton en gericht advies. Agref maakt prefab betonelementen op maat, van balkons, terrassen en luifels over dorpels en gevelpanelen tot kolommen en trappen. “Dit was dan ook voor ons een project volledig op het lijf geschreven”, vertelt Martin De Witte van Agref nv. “De plannen waren duidelijk en dan is het aan ons om alles mooi uit te tekenen en te produceren. De onderste sokkels zijn voorzien in geïmiteerde blauwe hardsteen, die zijn oorsprong kent in Henegouwen. De rest van de gevel, inclusief bogen en ramen, werd uitgevoerd in wit architectonisch beton, refererend naar de oude gemetste, gecementeerde en wit geverfde gevels uit het neoclassicisme.”

Het resultaat spreekt voor zich. De nieuwe ‘oude’ gevel blendt perfect met de rest van de omgeving. Martin De Witte: “Zeker voor nieuwbouw is een gevel uit architectonisch beton een mooie, duurzame en zelfs logische keuze. Voor renovatie kan het ook, maar dat is minder evident. Bij renovatie heb je vaak een stenen gevel met houten tussenvloeren, niet dragend genoeg om prefab betonnen panelen aan te verankeren. Een mogelijkheid is dan om in de bestaande stenen gevel ringbalken te gieten, maar dat zie je niet zo vaak. Bij nieuwbouw daarentegen kan je de gevelelementen verankeren aan een achterliggende betonstructuur. Dat kan in een ruwbouwfase of achteraf, zoals het in dit project is gebeurd. Eerst werd de binnenbouw afgerond en op het einde werden de gevelpanelen mechanisch bevestigd.”

Detaillering

De raamomlijsting en bogen, evenals de dakranden en uitkragingen, werden vereenvoudigd om het ontwerp lichter te maken, maar het reliëf bleef wel behouden. Een uitkragende kroonlijst en gording werden ook opgenomen in het ontwerp van de op maat gemaakte panelen. “Ieder project heeft zijn specifieke uitdagingen”, vertelt Martin De Witte. “De grote moeilijkheid in dit project was de detaillering van de panelen. Gebogen elementen, hoekjes, uitsparingen, sierelementen … Het uittekenen en het maken van de bekisting is dan ook de meest cruciale stap in het proces. Het storten en wapenen volgt dan vlot eens de bekisting klaar is. Maar het moet wel meteen van de eerste keer juist zijn. Als je een hoek of uitsparing vergeet, kan je helemaal opnieuw beginnen. Het is echt ambachtswerk, dat kan ik je verzekeren.”

Vanuit stedenbouwkundig oogpunt is de toepassing van architectonisch beton voor gevels nog steeds onconventioneel. Zoals bepaald in het Règlement Général de Police sur les Bâtisses de la Ville de Tournai, moest voor het gebruik van architectonisch beton de goedkeuring worden gevraagd van het college van burgemeester en schepenen. De keuze werd succesvol verdedigd door aan te tonen dat architectonisch beton veel vrijheid biedt wat betreft de indeling en het ontwerp van de gevel en dat het enerzijds eenvoud toevoegt aan het project, maar anderzijds ook perfect kan voldoen aan de neoclassicistische eisen.

Voorbereiding als sleutel tot succes

Dankzij het gebruik van architectonisch beton, maar ook door de zorgvuldige voorbereiding van de plannen, doorsneden en detaillering, konden een onberispelijk niveau van detail, symmetrie en kwaliteit bereikt worden, waarmee de vooropgestelde herinterpretatie van de neoclassicistische taal perfect geëvenaard kon worden. Martin De Witte: “De goede voorbereiding stelde ons in staat om gedetailleerde elementen ten volle te integreren, tot het logo van Atelier d'Architecture toe. De tijd die wordt geïnvesteerd in het nastreven van perfectie wordt uiteraard steeds afgewogen tegen de tijd die nodig is om de elementen te leveren en te installeren. Het is bovendien geen geheim dat prefabricage een positief effect heeft op de snelheid van uitvoering en plaatsing op de werf zelf.”

“De techniciteit en moeilijkheid van het vertalen van een ontwerp naar het prefab element is een van de sterktes van Agref. In dat opzicht is het wel belangrijk dat we van in het begin bij een project worden betrokken, liefst nog voor de vergunning wordt toegekend. Het gebeurt wel eens dat die beginfase al achter de rug is en wij de opdrachtgever en/of architect moeten teleurstellen omdat hun idee technisch onmogelijk of te duur is. Wanneer wij al in een vroeg stadium worden betrokken, kunnen wij mogelijke obstakels de kop indrukken nog voor ze zich aandienen. Wij denken graag mee en zijn zo vaak de katalysator die waakt over enerzijds de speelsheid en ontwerpvrijheid van de architect en anderzijds over de technische haalbaarheid”, besluit Martin De Witte.