HET ERFGOEDJUWEEL 2025. Het Archief: van depot tot ontmoetingsplek (Patine Architecten)
In de Geefsstraat in Antwerpen staat een gebouw dat dit jaar tot de vijf finalisten van Het Erfgoedjuweel 2025 behoort. Het voormalige Provinciaal Archiefdepot, ontworpen in 1850-1851 door Théodore Lebens, kreeg in 2023 een nieuwe uitstraling door een gevelrenovatie van Patine Architecten. Het project bracht een gesloten monument weer tot leven en gaf het een nieuwe rol in het hart van de stad.
Bij de bouw koos Théodore Lebens voor een vooruitstrevende constructie: een volledig gietijzeren binnenskelet dat brandveiligheid en gecontroleerde lichtinval combineerde. Daarmee behoorde Het Archief tot de eerste metalen boekentorens in België, gebouwd in hetzelfde jaar als het beroemde Crystal Palace in Londen. Het ontwerp was functioneel en innovatief, en bleef meer dan een eeuw lang de ruggengraat van het archief.
Een innovatief ijzeren huis
Het gebouw was technisch vernuftig. Vloerroosters, planken en de centrale spiltrap bestonden volledig uit gietijzer, waardoor warmte vanuit de stookruimte zich vanzelf verspreidde. Metalen binnenluiken temperden de lichtinval en beschermden de documenten. Zo ontstond een gebouw dat niet alleen robuust en brandveilig was, maar ook uitzonderlijk duurzaam.
Toch verdween het depot na 1980 uit beeld. Het interieur bleef goed bewaard, maar de gevel kampte met barsten, vochtproblemen en loskomende pleister. Jarenlang stond het pand ongezien in de stad, tot de recente renovatie het opnieuw op de kaart zette als een herkenbaar erfgoedicoon.
De gevel opnieuw in glorie
Patine Architecten concentreerde zich op een zorgvuldige gevelrestauratie. Overbodige toevoegingen verdwenen, de hardsteen werd gereinigd en metalen elementen kregen een grondige behandeling. Na een kleurenstudie koos men voor een zachte 19de-eeuwse gele tint die het gebouw opnieuw uitstraling geeft. Daarmee werd de buitenzijde in ere hersteld, terwijl het originele interieur intact bleef.
Dankzij de bewuste keuze van de nieuwe uitbaters kon het monument een tweede leven krijgen. Op het gelijkvloers kwam een bakkerij, op de verdiepingen een wijnbar. Zij pasten hun invulling aan het gebouw aan, waardoor het karakter van Het Archief onaangetast bleef en tegelijk een nieuwe toekomst werd verzekerd. Wie dit inspirerende project naar de overwinning wil helpen, kan hier nog tot 15 september stemmen op Het Archief voor Het Erfgoedjuweel 2025.
