Nieuwe vleugel AZ Monica Deurne stroomlijnt interne werking en zorgbeleving (assar architects)

Van onoverzichtelijke wildgroei naar aaneengesloten ziekenhuiscampus: dat is in een notendop het verhaal van AZ Monica in Deurne. Het ziekenhuis kampte jarenlang met ruimtelijke, functionele en energetische versnippering, waar zowel de interne werking als het stedelijk weefsel onder leden. Het was dringend tijd om bepaalde diensten te herorganiseren en uit te breiden, met functionele circulatiestromen, de creatie van een ‘healing environment’, flexibiliteit, toekomstgerichtheid, veiligheid, toegankelijkheid en stedenbouwkundige homogeniteit als voornaamste aandachtspunten. De nieuwe E-vleugel speelt in dit opzicht een sleutelrol. Als cruciale schakel tussen de bestaande bebouwing en het toekomstige achterliggende park stroomlijnt dit volume – waarvan de vorm, omvang en inplanting maximaal geënt zijn op de morfologie van de site en het ziekenhuis – de volledige campus, die nu één compact geheel vormt.

Daglicht als rode draad

De E-vleugel telt zes bovengrondse bouwlagen en twee ondergrondse niveaus die, naast opslag en de centraal gelegen technische dienst, hoofdzakelijk dienstdoen als parking. Op het gelijkvloers bevindt zich het orthopedisch centrum en platform medische beeldvorming (RX, MRI en nucleair). De eerste verdieping herbergt het labo pathologie en een polikliniek met verschillende disciplines, alsook het revalidatie- en het gynaecologisch centrum. Op deze sokkel zijn twee L-vormige volumes met vier bouwlagen geplaatst, die geschakeld zijn rond twee patio’s en plaats bieden aan de verpleegafdelingen. Het ontwerp is van de hand van assar architects. 

“Aangezien de E-vleugel is opgevat als een uitbreiding die naadloos moest aansluiten op de bestaande A-vleugel, hebben we veel aandacht besteed aan de interne circulatie. Zo hebben we boven op de rechtstreekse connectie op het gelijkvloers en niveau 1 – waar niet-ambulante patiënten zo rechtsreeeks naar het revalidatiecentrum kunnen – een zwevende beglaasde passerelle voorzien die verdiepingen 2, 3 en 4 met elkaar verbindt”, vertelt projectarchitect Marie-Laure De Meester. “Bijgevolg moesten we ook rekening houden met enkele specifieke randvoorwaarden, zoals de verdiepingshoogtes in de bestaande A-vleugel. Deze zijn relatief beperkt, dus het was op veel plaatsen een hele uitdaging om dit esthetisch af te werken. Ook grote ramen en brede gangen helpen om het ruimtegevoel te vergroten. Daglicht is een belangrijke constante in de nieuwbouw. Door de vorm en schikking van de volumes zijn alle binnenruimtes zo georiënteerd dat ze ofwel aan de buitengevel, ofwel aan een van de twee centrale patio’s grenzen.”

Huiselijkheid en herkenbaarheid troef

Om een aangename healing environment te creëren, haalde assar architects ook qua interieurvormgeving en -afwerking het onderste uit de kan. Het interieurconcept is gebaseerd op een opdeling in natuurlijke biomen zoals woestijn, bos en zoetwater, waarbij elke verdieping haar eigen ecosysteem en bijhorende accentkleur kreeg. “Zo creëerden we gevarieerde omgevingen die de zintuigen prikkelen en het welzijn positief beïnvloeden”, vertelt Senior Interior Architect Laïlla Elmessaoudi. Die visuele thema’s komen consequent terug in de circulatieruimtes, wachtzalen, consultatieruimtes, bewegwijzering, kamerborden en zelfs de grote prints op de wanden. Zo ontstaat er een intuïtief en herkenbaar wayfindingsysteem dat rust en oriëntatie biedt.

Een belangrijk uitgangspunt bij het ontwerp was het versterken van de autonomie van de patiënt. “We wilden een omgeving creëren waarin patiënten zich welkom voelen en zich makkelijk zelfstandig kunnen bewegen”, aldus Laïlla Elmessaoudi. “Dat begint al bij kleine, doordachte ingrepen, zoals het gebruik van houten lattenwanden bij de sanitaire ruimtes, zodat patiënten deze onmiddellijk herkennen. We gingen tot in de kleinste details op zoek naar manieren om het comfort te verhogen. Zo biedt de gebogen wand in de sanitaire cellen van de patiëntenkamers meerdere voordelen: brede deuropeningen die rolstoeltoegankelijk zijn, minder kans op beschadiging bij het verplaatsen van bedden en een ruimtelijker gevoel. In de tweepersoonskamers opent de deur van het sanitair bovendien in twee richtingen – praktisch en veilig tegelijk.

Mensgericht en helend

Ook de psychiatrische afdeling (PAAZ) is zeker het vermelden waard. “Ondanks de strenge richtlijnen inzake veiligheid en suïcidepreventie slaagden we erin een rustgevende en huiselijke sfeer te creëren. We wilden een omgeving die niet alleen aan alle technische vereisten voldoet, maar ook de mentale gezondheid ondersteunt en het genezingsproces bevordert”, legt Laïlla Elmessaoudi uit.

Wat AZ Monica betreft, is de missie van assar architects duidelijk geslaagd. De vernieuwde inrichting bewijst dat zorgomgevingen niet kil of puur functioneel hoeven te zijn. Integendeel: ze kunnen mensgericht, natuurlijk én helend zijn. “We zien dit project als een stap vooruit in hoe zorgarchitectuur kan en moet evolueren. Niet enkel technisch correct, maar bovenal gericht op de mens. We bouwen letterlijk en figuurlijk aan de toekomst van zorg in Vlaanderen”, besluiten Marie-Laure De Meester en Laïlla Elmessaoudi.