HET ERFGOEDJUWEEL 2025. De Living - Kasteel Boekenberg (ROOILIJN, POLYGOON & steenmeijer)
Kasteel Boekenberg, gelegen in het gelijknamige park in Deurne is een van de vijf finalisten van Het Erfgoedjuweel 2025. Het werd midden 18de eeuw ontworpen door Jan Pieter Van Baurscheit, de toonaangevende rococo-architect van de Nederlanden, bekend van onder meer het Paleis op de Meir. Ooit gebouwd als hof van plaisantie, werd het kasteel later eigendom van de stad en kreeg het uiteenlopende zorgfuncties.
In 2021 startte Symbiosis vzw met een grondige restauratie, naar een ontwerp van ROOILIJN architectuur, POLYGOON Architectuur en Steenmeijer architecten. Die werken werden zwaar verstoord door een brand in 2022, die zolder en dak volledig verwoestte. Toch slaagde het team erin het gebouw tegen 2024 op te leveren als De Living, een cohousingproject voor vijftigplussers.
Restauratie na brand en erfgoedonderzoek
De brand van augustus 2022 verwoestte niet alleen het dak en de zolder, maar veroorzaakte ook bijkomende waterschade. Dat maakte een volledige heropbouw noodzakelijk. De originele eiken dakconstructie, schouwen en dakkapellen werden minutieus gereconstrueerd, dit keer met duurzame isolatie en materialen. Ook de vloeren en de trap moesten vervangen worden.
De nieuwe stalen trap, die in één vloeiende lijn omhoog slingert, is een eigentijdse knipoog naar de vroegere rococotrap. Bovendien werd vloerverwarming geïntegreerd, zodat het gebouw klaar is voor geothermische verwarming in de toekomst. Dankzij het archief- en bouwhistorisch onderzoek dat voorafging aan de werken, konden tal van 18de-eeuwse elementen bewaard of opnieuw blootgelegd worden, zoals plafonds die achter latere toevoegingen verscholen zaten.
Cohousing en duurzaamheid als nieuwe toekomst
De herbestemming geeft het kasteel een maatschappelijk doel dat aansluit bij de waarden van Symbiosis vzw: zorg en wonen op een solidaire manier benaderen. De Living telt negen wooneenheden en gemeenschappelijke ruimten zoals een eetkeuken, gasten- en zorgkamers, een fietsen- en afvalberging en natuurlijk een grote living. Ook de buurt krijgt toegang via activiteiten als leesclubs, theater of huiswerkbegeleiding.
Het ontwerp combineert erfgoedzorg met toekomstgericht denken: ingrepen zijn reversibel, flexibel en uitgevoerd met duurzame materialen, zodat het kasteel ook in de toekomst een andere invulling kan krijgen. Dankzij rolstoelhelling, lift en aangepaste sanitaire ruimtes is het bovendien toegankelijk en inzetbaar voor levenslang wonen.
Erfgoed in dienst van de gemeenschap
Met de restauratie is niet alleen een rococoparel van Jan Pieter Van Baurscheit veiliggesteld, ook het Boekenbergpark zelf kreeg er een nieuw elan bij. Het project illustreert hoe erfgoedprojecten vandaag meer kunnen zijn dan louter conserveren: ze spelen in op maatschappelijke noden en versterken tegelijk de buurt. Waar het kasteel decennialang vooral verbonden was met zorgfuncties en later in verval raakte, staat er nu een gemeenschap die inzet op solidariteit en duurzaamheid.
Kasteel Boekenberg werd zo opnieuw een schakel tussen verleden en toekomst: een plek die erfgoed zichtbaar houdt en tegelijk inspeelt op nieuwe woonvormen. Of dit verhaal ook bekroond wordt, beslist het publiek zelf. Nog tot 15 september kun je hier stemmen op De Living – Kasteel Boekenberg voor Het Erfgoedjuweel 2025, een prijs die niet alleen de restauratie zelf erkent, maar ook de manier waarop het gebouw vandaag betekenis krijgt in de stad.
