VAC Mechelen wordt Rik Woutersgebouw na grondige renovatie door Stramien

De renovatie van het VAC Mechelen verliep in twee fasen, zodat OVAM, VMM en VSV actief konden blijven tijdens de werkzaamheden. Na de oplevering begin 2025 verhuisden ook AgII, Opgroeien, Vlabel en het Justitiehuis naar het gebouw. Het resultaat is een efficiënt beheerd en intensief gebruikt administratief centrum, met een globale GRO-score ‘uitstekend’, toegankelijkheidslabel A+ en een hybride werkplekconcept op maat van de hedendaagse ambtenaar.

Ambitieus energetisch ontwerp met intelligente sturing

De energetische ingrepen aan het gebouw zijn verregaand. De volledige gebouwschil werd extra geïsoleerd, de gevels en het buitenschrijnwerk vernieuwd, en het dak voorzien van zonnepanelen en innovatieve PVT-panelen die naast elektriciteit ook warmte opwekken. De helft van de benodigde energie wordt gegenereerd uit hernieuwbare bronnen, waaronder ook geothermie via grondboringen. Via een warmtepomp en passieve koeling blijft het binnenklimaat stabiel zonder gebruik van fossiele brandstoffen. De oorspronkelijke gasinstallatie werd volledig verwijderd.

Een van de meest in het oog springende toepassingen is het Model Predictive Control-systeem (MPC), dat verwarming, koeling en ventilatie dynamisch aanstuurt op basis van weersvoorspellingen, bezettingsgraad en gebouwkarakteristieken. Zo wordt energieverlies beperkt en het comfort gemaximaliseerd. De plafondstructuur werd vervangen door klimaatplafonds waarin verwarmings- en koelbuizen zijn geïntegreerd.

Circulair bouwen in de praktijk

Stramien en partners kozen bewust voor een circulaire aanpak. De bestaande structuur, circulatiekernen en sanitaire blokken bleven behouden. Niet-dragende binnenwanden werden vervangen door demonteerbare systeemwanden met circulaire profielen en gerecupereerde beplating uit het gebouw zelf. Die werden afgewerkt met HPL voor een nieuwe uitstraling. Los meubilair werd waar mogelijk hergebruikt of aangevuld met stukken uit andere overheidsgebouwen, en waar nodig nieuw besteld via duurzame raamcontracten.

Ook op het vlak van afvalbeheer werd resoluut de kaart van hergebruik getrokken. Zo loopt er een proefproject waarbij koffiegruis wordt ingezameld door Coflab, die het gebruikt voor onder meer de kweek van oesterzwammen. Daarnaast voorziet een systeem voor regenwaterrecuperatie in 93% van het jaarlijkse waterverbruik van de toestellen die hier gebruik van maken, zoals toiletten en groenbevloeiing.

Hybride werkomgeving met gedeelde zones

Het interieurontwerp is volledig afgestemd op de principes van het hybride werken. De verdiepingen zijn georganiseerd rond toegewezen zones per entiteit, gecombineerd met gedeelde coworking-plekken die flexibel inzetbaar zijn. Die gedeelde zones zorgen ervoor dat piekbelasting in één entiteit kan worden opgevangen door de infrastructuur collectief te benutten.

Daarnaast werd sterk ingezet op bijkomende voorzieningen. Het gebouw bevat een vergadercentrum, sportfaciliteiten, een ondergrondse fietsenstalling met douches, en een cateringruimte met zitmogelijkheden op het gelijkvloers en de eerste verdieping. De inrichting focust op comfort, duurzaamheid en een eigentijdse, open werkcultuur.

Een project in dienst van een bredere vastgoedstrategie

De renovatie van het Rik Woutersgebouw maakt deel uit van de vastgoedstrategie van de Vlaamse overheid om haar patrimonium te rationaliseren. Door meerdere diensten samen te brengen op één centrale locatie vlakbij het station, worden kosten gedrukt, samenwerking bevorderd en infrastructuur efficiënter benut. Over de looptijd van het achttienjarige huurcontract wordt naar schatting vier miljoen euro bespaard ten opzichte van de vroegere verspreide huisvesting in verouderde gebouwen.

De keuze voor renovatie in plaats van nieuwbouw was geen evidentie, maar paste volledig binnen de duurzaamheidsspeerpunten van de Vlaamse overheid. Het project toont aan dat ambitieuze publieke doelstellingen ook binnen een bestaande vastgoedcontext gerealiseerd kunnen worden, met architecturale meerwaarde.

Symbolische nieuwe naam

Een van de grootste uitdagingen tijdens het project was het continu gebruik van het gebouw. In beide renovatiefases bleven er steeds diensten actief in het complex. Dat vereiste van de ontwerpers en uitvoerders een zeer precieze fasering, heldere communicatie met de betrokkenen en een minutieuze opvolging van de werken. Bouwbedrijf Vanhout nam die uitdaging ter harte en slaagde erin om de werkzaamheden zonder noemenswaardige hinder voor de gebruikers te realiseren.

Met de ingebruikname van het gerenoveerde gebouw werd ook gekozen voor een symbolische nieuwe naam: het Rik Woutersgebouw. Daarmee eert de Vlaamse overheid een van de belangrijkste kunstenaars van de 20ste eeuw, die geboren werd in Mechelen. Rik Wouters, vooral bekend als beeldhouwer en schilder binnen het Vlaams expressionisme, kreeg een zichtbare plaats in het gebouw met een kleine kopie van zijn bekendste werk ‘Het Zotte Geweld’.