Stuivenbergsite in Antwerpen wordt toekomstbestendig stadsdeel met gedeelde ruimte en hersteld erfgoed

De haalbaarheidsstudie brengt de bouwkundige en structurele staat van het complex nauwkeurig in kaart en vormt de basis voor een totaalrenovatie die het gebouwenensemble klaar moet maken voor de komende honderd jaar. De projectkost wordt geraamd op ongeveer 200 miljoen euro, een investering die niet alleen het historische patrimonium veiligstelt maar ook de leefkwaliteit van de omliggende wijk aanzienlijk moet verbeteren. Intussen blijven de tijdelijke invullingen - kunstenaarsateliers, een koffiebranderij, een dierenartsenpraktijk en verschillende cultuur- en opleidingsorganisaties - onder begeleiding van sitemanager Entrakt het terrein actief gebruiken.

Gedeeld ruimtegebruik als motor voor buurtversterking

In overleg met stedelijke diensten en externe publieke partners werd een programmatisch scenario uitgewerkt dat inzet op maximale clustering en efficiënt gebruik van ruimte. De verpleegschool Antwerpen, verschillende sociale centra, de dienst Werk en Activering en kinderopvang lijken een sterke match met de site. Ook het Vlaams Architectuurinstituut toont concrete interesse. Door functies slim te combineren en exclusieve ruimtes alleen te voorzien waar noodzakelijk, ontstaat een dynamisch geheel dat op elk moment van de week kan functioneren.

’s Avonds, in weekends en tijdens vakantieperiodes worden de gedeelde ruimtes opnieuw ingezet voor buurt-, jeugd- en cultuurorganisaties, waardoor de site op uiteenlopende momenten gebruikt wordt en continu in beweging blijft. Zo krijgt de Stuivenbergsite het karakter van een stedelijk knooppunt waar maatschappelijke, educatieve en culturele functies elkaar versterken. Het gedeeld ruimtegebruik wordt verder verfijnd in een beheermodel dat duidelijke afspraken moet vastleggen over reservering, onderhoud en verantwoordelijkheden, en tegelijk moet zorgen voor een efficiënte activatie van zowel gebouwen als publieke tuinen.

Circulaire ontmanteling en een nieuwe projectfase

Nu de strategische lijnen zijn vastgelegd, start de stad de eerste concrete deelprojecten op. Het gaat om de circulaire ontmanteling van het gebouwencomplex, de afbraak van het hoofdgebouw uit de jaren 80 en de bouw van een ondergrondse parking die de bovengrondse publieke ruimte verder moet ontlasten. Deze fasering maakt het mogelijk om de site stelselmatig open te breken en de historische structuur opnieuw zichtbaar te maken, zonder dat het gebruik volledig stilvalt.

De tijdelijke invullingen blijven waar mogelijk behouden tijdens de werken, zodat de site ook in deze overgangsjaren levendig blijft. Tegelijk worden diverse maatregelen genomen om de buitenruimte al tijdens het proces te verbeteren, zoals ingrepen tegen wildparkeren, bijkomende ontharding en tijdelijke vergroening. Door deze gefaseerde aanpak ontstaat stap voor stap een toegankelijk en herkenbaar geheel dat al vóór de voltooiing een voelbare meerwaarde biedt voor de buurt en haar bewoners.

Herstel van de 19de-eeuwse paviljoenstructuur

Een van de belangrijkste kwaliteiten van de Stuivenbergsite - de unieke 19de-eeuwse paviljoenstructuur van architect François Baeckelmans - wordt met grote zorg in ere hersteld. Door latere bouwvolumes weg te nemen en de oorspronkelijke configuratie opnieuw leesbaar te maken, ontstaat een helder ensemble dat opnieuw licht, lucht en open ruimte toelaat. Het oorspronkelijke ziekenhuisconcept, ooit gebaseerd op vooruitstrevende inzichten rond hygiëne en gezondheid, krijgt zo een hedendaagse relevantie. Deze herwaardering vormt een stevige basis voor flexibel ruimtegebruik, waarbij toekomstige programma’s zich makkelijk kunnen aanpassen aan veranderende noden.

Nieuwe gaanderijen, verbindende elementen en zorgvuldig geplaatste nieuwbouwvolumes ondersteunen deze historische structuur zonder haar te overheersen. Samen creëren ze een nauw afgestemde dialoog tussen erfgoed en hedendaagse architectuur. Hierdoor ontstaat een evenwichtig geheel waarin het patrimonium niet wordt bevroren, maar geactiveerd als ruggengraat van de toekomstige stadsontwikkeling - klaar voor een breed en duurzaam gebruik.

Een groene long met nieuwe publieke tuinen

De reconversie resulteert in een groen en open stadsdeel waarin ongeveer 35.000 m² aan verouderde gebouwen worden verwijderd en circa 30.000 m² aan publieke tuinen bijkomen. Deze forse vergroening levert niet alleen ademruimte voor de wijk, maar ook belangrijke klimaateffecten zoals verkoeling in warme periodes, verbeterde waterbuffering en een aanzienlijke stimulans voor biodiversiteit in Antwerpen-Noord. Binnen de site ontstaat een gevarieerd netwerk van binnentuinen, halfverharde wandelroutes, speelfuncties en informele ontmoetingsplekken.

Het bestaande hekwerk blijft grotendeels behouden om het park ’s avonds te beschermen, maar wordt aangevuld met nieuwe toegangen en groene voorpleinen die naar het park leiden. Deze kleine voorpleinen vormen een zachte overgang tussen het dense stedelijke weefsel en de open ruimte. Lichte pergola’s en groene overkappingen zorgen voor schaduw, verblijfskwaliteit en een uitnodigende relatie met het park, waardoor de groene structuur niet alleen functioneel maar ook ruimtelijk aantrekkelijk wordt geïntegreerd in de buurt.

Een voorbeeldproject voor toekomstgericht stadsherstel

De Stuivenbergsite ontwikkelt zich tot een toonbeeld van toekomstgericht stadsherstel doordat het project bewust inzet op het teruggeven van ruimte aan de stad in plaats van op extra verdichting. Door te ontharden, publieke toegankelijkheid centraal te stellen en het historische patrimonium opnieuw te activeren, ontstaat een stedelijke omgeving die ecologisch én sociaal meerwaarde creëert. De combinatie van landschappelijke ingrepen met de restauratie van de 19de-eeuwse paviljoenstructuur maakt van Stuivenberg een referentieproject voor klimaatvriendelijke stadsvernieuwing waarin groen, lucht en openheid opnieuw bepalende kwaliteiten worden.

Architecturaal ontstaat daarbij een zorgvuldig afgestemde dialoog tussen oud en nieuw. Interventies zoals de rue extérieure, verbindende volumes en strategisch geplaatste parkstructuren zijn allemaal ontworpen om de historische figuur te ondersteunen en te versterken. Zo wordt het erfgoed geen statisch reliek, maar een actieve drager van het nieuwe stedelijke geheel. Het paviljoenconcept van Baeckelmans wordt opnieuw leesbaar en vormt tegelijk een robuuste basis waarop hedendaagse en toekomstige functies flexibel kunnen aansluiten.