Heatwave: Bahrein wint Gouden Leeuw met passieve koeling als statement

De installatie bestaat uit een vierkante vloer en plafond van gelijke afmetingen, ondersteund door één centrale kolom. Onder deze zwevende luifel ontstaat een microklimaat waarin bezoekers beschutting en verkoeling vinden. De oplossing is schaalbaar en reproduceerbaar, wat de toepasbaarheid in echte stedelijke contexten vergroot. Het ontwerp refereert aan de windtorens en beschaduwde binnenplaatsen uit de traditionele Golfarchitectuur, maar herinterpreteert die principes met een eigentijdse, ingetogen vormentaal.

Vernaculaire technieken, hedendaagse precisie

In Bahrein zelf zou Heatwave functioneren via een combinatie van een geothermische put en een zonneschoorsteen, verbonden door een zogenaamde thermo-hygrometrische as. Deze koppelt ondergrondse temperaturen aan de buitenlucht en creëert een passieve luchtstroom die het volume onder het plafond afkoelt. Hoewel zo’n geothermische component niet realiseerbaar was in het Arsenale in Venetië, wisten de ontwerpers er toch een overtuigend binnenklimaat te creëren. Via een mechanisch systeem wordt koele lucht uit een kanaalzijde naar binnen gezogen en verspreid door een netwerk van luchtkanalen en -sproeiers.

De installatie brengt architectuur en thermodynamica samen op een bescheiden maar sprekende schaal. De samenwerking met ingenieur Mario Monotti en thermomechanisch expert Alexander Puzrin was cruciaal om de theorie in praktijk om te zetten. De plafondstructuur, opgehangen aan kettingen, balanceert elegant boven een centrale zitzone, afgeboord met zandzakken. Deze elementen verwijzen naar de werkomstandigheden op bouwwerven in de Golfregio, waar hitte en fysieke arbeid vaak samenkomen in schrijnende omstandigheden.

Klimaatcomfort als sociale rechtvaardigheid

Curator Andrea Faraguna stelt dat klimaatcomfort in publieke ruimte geen luxe is, maar een basisvoorwaarde voor sociale rechtvaardigheid. Door een plek van verkoeling aan te bieden op een site waar hard gewerkt wordt, legt Heatwave een directe link tussen klimaat, arbeid en architectuur. De installatie illustreert hoe ontwerpers kunnen bijdragen aan een eerlijker stedelijk klimaatbeleid door eenvoudige, doordachte ingrepen.

Volgens Faraguna overstijgt het project de specifieke context van Bahrein: “De term ‘hittegolf’ is overal — in het nieuws, in gesprekken thuis. Het is een gedeelde zorg. Wat wij tonen, is een universeel principe dat lokaal toepasbaar is.” Die universele relevantie, gekoppeld aan de technische uitvoerbaarheid, was doorslaggevend voor de bekroning door de internationale jury, onder voorzitterschap van Hans Ulrich Obrist.

Van tentoonstelling naar toepassing

Dat Heatwave zich laat lezen als één module van een groter systeem, onderstreept de ambitie om het concept ook buiten de tentoonstelling in te zetten. De schaalbaarheid maakt het bruikbaar op pleinen, wachtruimtes, markten of tijdelijke werkplekken. In een tijd waarin airconditioning steeds vaker ter discussie staat vanwege het hoge energieverbruik, biedt Heatwave een radicaal ander pad: verkoeling zonder verbruik, comfort zonder afhankelijkheid van netstroom.

Tegelijk toont het project dat esthetiek en techniek elkaar niet hoeven uit te sluiten. De installatie ademt een ingetogen schoonheid, met zijn strakke vormen, schaduwspel en minimale materiaalgebruik. De ervaring van het paviljoen is zowel fysiek als zintuiglijk: je voelt de koelte, ziet het licht filteren door het plafond, hoort het zachte suizen van de luchtstroming. Die aandacht voor beleving maakt van Heatwave meer dan een technische proefopstelling.

Publicatie en bredere reflectie

Parallel aan de installatie verscheen een publicatie waarin het paviljoen wordt gekaderd binnen een breder onderzoek. De bundel bevat technische analyses, klimaatgegevens, historische referenties en reflecties van experts. Daarmee overstijgt Heatwave het tijdelijke karakter van een biënnalepresentatie. Het wordt een manifest voor een andere manier van bouwen in een opwarmende wereld — een oproep om meer te doen met minder.

Met deze poëtische maar pragmatische installatie levert Bahrein een onverwacht radicale bijdrage aan het architectuurdebat van vandaag. In plaats van te pleiten voor hightech innovatie of visionaire stadsmodellen, kiest Heatwave voor herontdekking en herinterpretatie. De toekomst van architectuur, suggereert het paviljoen, ligt misschien wel in het verleden — maar dan slim en precies vertaald naar de uitdagingen van nu.