Hippo Architecten en Team van Meer! ontwerpen nieuw Café Anoniem als open en flexibel huis

Café Anoniem is al sinds 1993 dé plek met de laagste drempel in Hasselt. Het is in eerste instantie een ontmoetings- en rustplaats voor zij die er nood aan hebben. De deur staat open voor iedereen, er is geen exclusieve focus op dak- en thuislozen, maar er is wel sprake van bezoekers met de spreekwoordelijke rugzak van problemen, zoals verslavingsproblematiek, eenzaamheid, ex-gedetineerden die hun plaats in de samenleving met vallen en opstaan zoeken. Maar ook ‘stamgasten’ die al jaar en dag naar Café Anoniem komen. Ooit binnengewandeld, zomaar of op zoek naar ondersteuning, en inmiddels het leven (min of meer) terug op het goede spoor.

Professionele ondersteuning

Café Anoniem is op vrijwillige basis gestart in een gebouw dat al meerdere levens heeft gekend, van stationsgebouw op een verdwenen spoorverbinding, tot stadsschrijnwerkerij. In 2015 heeft OCMW Hasselt de werking overgenomen om in een ruimer partnerschap te werken aan de professionele ondersteuning van de doelgroep. 

Sedert de oprichting is het aantal activiteiten en het aantal bezoekers steeds gegroeid, maar het gebouw en haar inrichting zijn na al die jaren ongewijzigd gebleven. Het gebouw is op de draad versleten en heeft onvoldoende ruimte en uitrustingen om de dienstverlening op een optimale manier te organiseren.

Participatietraject

Hippo Architecten en Team van Meer! ontwierpen een volledig nieuw gebouw op maat op de nieuwe locatie aan de Oude Statie vlak aan de St-Truiderbrug dat tegemoetkomt aan alle tekortkomingen/gebruiken van de huidige site.  De realisatie van een permanente nachtopvang voor dak- en thuislozen werd nu ook voorzien op dezelfde site. Deze nachtopvang staat open voor de specifieke groep van dak- en thuislozen die niet (meer) welkom is in de reguliere nachtopvang omwille van bijv. verslavingsproblematiek of gedragsproblemen. 

Om te anticiperen op mogelijke vragen, bezorgdheden en protestreacties werd er nog voor het effectief opstarten van een ontwerptraject de nodige aandacht besteed aan communicatie en samenwerking met de omgeving, en dit voor zowel bewoners als handelaars, en zowel richting stadscentrum als richting Runkst. Met de input uit deze werksessies konden de ontwerpers aan de slag. Tijdens de ontwerpfases werden nog verschillende participatiemomenten op poten gezet.

Metalen rasterstructuur

Het definitieve ontwerp voor het nieuwe Café Anoniem bestaat uit drie volumes. Het hoofdvolume en het centrale inkomvolume zijn opgebouwd uit twee bovengrondse bouwlagen met plat dak. Het dagcentrum bestaat uit één laag, ook met plat dak. 

Rond het gebouw zijn de verschillende volumes met elkaar verbonden door een buitenraster bestaande uit een structuur van metalen kolommen en balken. Tegelijk bakent deze structuur de buitenruimte af en vormt ze de basis voor afsluitingen, daken, terrassen en het mogelijks plaatsen van toekomstige paviljoenen of entiteiten die een meerwaarde aan de site kunnen geven. De bebouwde site en tuinen zijn in verschillende delen afsluitbaar door middel van vouwhekken. Aan de zijde van de private tuinen is geopteerd voor een perceelsafsluiting in volle tuinmuren die begroeid worden voor maximale privacy.

Groendak

Er is een afsluitbare personeelsparking aan de noordzijde die meteen als buffer dient richting de private tuinen. Voor het gebouw is er voldoende ruimte voorzien voor de hulpdiensten om te kunnen stationeren bij interventies. Aan de voorzijde van het gebouw wordt een overdekte fietsenstalling voor ca. 30 fietsen voorzien.  

I.v.m. de waterhuishouding is de gewestelijke stedenbouwkundige verordening hemelwater (2023) van toepassing. Buiten de daken is er maximaal ingezet op natuurlijke indringing van het water via waterdoorlatende verhardingen, grasdallen en onverharde inrichtingen.  Het gedeelte groendak (ca. 35% van de dakoppervlakte) zorgt voor extra buffering. Het water wordt gescheiden afgevoerd tot aan de perceelsgrens.

Dag- en nachtgedeelte

Het daggedeelte van Café Anoniem zal zich op het gelijkvloers bevinden en bestaat uit 2 spreekkamers (dokter, psycholoog), personeelsruimtes (kantoren, berging, vergaderruimte, sanitair), technische ruimtes en de dagopvang zelf met lockers, douches, toiletten, wasplaats, verzamelhal en een verbruiksruimte met keuken, tv-hoek, internethoek, binnentuin en een ingerichte afgesloten buitenruimte. Gemiddeld zijn er buiten de drie à zes personeelsleden ca. 25 à 35 personen aanwezig tijdens de openingsuren. In de winter (kortverblijf) kunnen dat er meer zijn, in de zomer soms minder. 

Het nachtgedeelte bevindt zich op verdieping en is enkel geopend tijdens de vier wintermaanden en met beperkte toegangsuren. Het opzet is deze ruimtes flexibel in te zetten voor andere diensten (burelen, vergaderruimtes,…) tijdens de zomer. Het nachtgedeelte bestaat uit verschillende slaapzalen, enkele slaapcabines, een ontspanningsruimte, beperkt sanitair en een ruimte voor de nachtwaker. Er kunnen in de winter dagelijks max. 25 personen effectief blijven slapen en gebruik maken van de nachtopvang.

Robuuste materialen

De gekozen gevelmaterialen zijn grijze betonblokken in verschillende metselverbanden, een gevelbekleding in groene keramische tegels, vlakke betonnen plinten in sandwichpanelen, de genoemde staalstructuur en balustrades in groen metaal en het buitenschrijnwerk in hout en aluminium (groen). Deze keuzes zijn niet alleen esthetisch bepaald maar vooral ingegeven door hun robuuste eigenschappen gezien de functie van het gebouw. 

De betrachting van de architecten is een toegankelijk gebouw te maken in de breedste zin van het woord. Laagdrempelig, open en flexibel inzetbaar, ook voor andere activiteiten dan de kerntaken. Afsluitbare binnen- en buitenwanden en een doordachte toegangscontrole moeten dit mogelijk maken. De glazen gevel van het daggedeelte moet niet alleen de buitenruimte betrekken bij de uitbating en een goed toezicht toelaten, ze staat ook symbool voor een ‘open’ en ‘transparant’ huis. Het interieur krijgt tot slot maatwerk oplossingen in de vorm van de gecombineerde locker-zitbanken, de computertabletten, de ‘beddebakken’ en de grote cafétoog.