STEEN & BEEN. Tirara (Filip Canfyn)

Ik begrijp dat ook bemiddelde mensen recht hebben op hùn weekendbijlage. In het geval van Sabato wordt dit een luxedruksel, dat per se peperige horloges, mode en auto’s naast elitair vastgoed wil slijten en bovendien een interesse voor design en dus ook ‘trendy’ architectuur wil aanpraten. Villa’s, die menen zich modernistisch of minimalistisch te mogen noemen en vooral groot en duur moeten ogen, worden wekelijks met een resem breeduitfoto’s gepromoot als hebbeding.

Sabato van 31.05.25. roept binnen die context Tirana, de hoofdstad van Albanië, uit tot “architectuurlab” met “een skyline vol uitroeptekens”. Reden voor deze eloge is vermoedelijk het aldaar neerstrijken van de starchitects, the usual suspects, als een zwerm hongerige meeuwen. BIG, Stefano Boeri, Steven Holl, Bofill, noem maar op, weten nu de plek te vinden als ze al niet persoonlijk uitgenodigd worden door de ex-burgemeester, die nu premier is: Edi Rama.

Voor alle duidelijkheid: Albanië, ooit het Noord-Korea van Europa, probeert de laatste dertig jaar de rug te rechten maar blijft een economisch kneusje met een BBP van amper 4.000 € per inwoner. (Een Belg is 12 keer meer waard.) Een kwart van de bevolking leeft in extreme armoede terwijl deze spotgoedkope vakantiebestemming met amper 3 miljoen zielen dankzij de centen van 12 miljoen jaarlijkse toeristen de schijn wat kan ophouden.

En de hoofdstad van dit bijna-derdewereldland is nu het walhalla van de architectuur, ook voor Winy Maas, de provocateur van MVRDV: “Hier lijkt alles mogelijk, vergeleken met onze kwakkelende koninkrijken. Onze systemen knarsen onder de politieke compromissen en het wantrouwen.” Wie durft nog vertellen dat de maatschappelijke betrokkenheid van een starchitect onbestaande is? Maas maakt toch duidelijk dat regelloos bouwenbouwenbouwen verdedigd kan worden, zonder te vallen over inclusiviteit of duurzaamheid? Dat architectuur moét maar dat voor wie dit verdienmodel bestemd wordt er helemaal niet toe doet? Winy Maas neemt wat gas terug op het einde van het artikel: “Er is nauwelijks een wetgevend kader. We zitten nu in Albanië 2.0, maar eigenlijk moeten we al naar Albanië 2.1: een verbeterde versie. Alles gaat zo snel dat je het experiment ook moet vergeven als het fout loopt.”

Het is erg dat zoiets gezegd wordt, het is nog erger dat zoiets gedrukt wordt, omdat het doelpubliek alleen maar graag zal onthouden dat regelloosheid àlles mogelijk maakt en véél opbrengt.