Julie Schoutteten (Studibo): “Wat ontbreekt in veel discussies over net-zero bouwen, is simpelweg: samenwerking.”

“Net-zero bouwen is per definitie bouwen met geen tot minimale CO₂-uitstoot – in het hele proces,” zegt Julie Schoutteten. “Niet alleen tijdens de gebruiksfase, maar ook in het voorbereidingsproces, de uitvoering en bij oplevering.” Toch ziet ze dat in de praktijk vooral gefocust wordt op de ontwerpstudie en op het gebouwtype. “Men maakt LCA’s, evalueert materialen, kijkt naar technieken… maar wat we te weinig meenemen is de impact van het productieproces, het transport, de logistiek. Dat zijn vaak de duurste en minst duurzame schakels – en daar wringt het schoentje.”

Volgens Schoutteten heeft dat ook te maken met maatschappelijke druk. “We leven in een versneld tempo. Als projecten al maanden of jaren vertraging oplopen door vergunningstrajecten, aanvaarden opdrachtgevers zelden extra vertragingen voor meer duurzaamheid in de uitvoering, wat ook te begrijpen is, hoe langer alles duurt, hoe duurder het wordt. Eens de vergunning eindelijk verkregen is, moet alles vooruitgaan – ook al betekent dat vaak: sneller bouwen, maar minder duurzaam.”

Fixatie op CO₂

Wat haar ook stoort, is de fixatie op CO₂. “Waarom praten we altijd over ‘net-zero bouwen’? Waarom niet gewoon over duurzaamheid?” Schoutteten wijst op het belang van aspecten die vaak onder de radar blijven. “Neem akoestiek. Dat heeft geen rechtstreekse impact op de uitstoot, maar is wél essentieel voor een gezond, comfortabel en duurzaam gebouw. In scholen, zorginstellingen of industriële context is een goed akoestisch binnenklimaat van levensbelang. Toch verdwijnt dat vaak naar de achtergrond, omdat het niet meetelt in de CO₂-balans.” Studibo heeft daarom dertien akoestische ingenieurs in dienst, die zowel aan gebouwen als aan omgevingsprojecten werken.

Als studiebureau werkt Studibo op uiteenlopende niveaus mee aan de verduurzaming van gebouwen en publieke ruimte. “Onze mensen doen stabiliteitsstudies, techniekenstudies, akoestiek, EPB en EPC, en begeleiden bouwheren ook bij certificering, zoals BREEAM.” Voor het stadhuis van Hasselt behaalde Studibo een BREEAM Excellent-certificaat.

Van gebouw naar publieke ruimte

Maar ook op structureel vlak neemt het bureau duurzame keuzes ernstig. “In onze stabiliteitsstudies dimensioneren we niet overmatig. We werken volgens de norm, maar nemen geen overdreven veiligheidsmarges om ons in te dekken. Zo vermijden we onnodig materiaalverbruik.” Binnenkort breidt de groep ook uit naar infrastructuurstudies, wat volgens Schoutteten toelaat om de duurzaamheidslogica door te trekken naar het publieke domein.

Duurzaam bouwen werkbaar en betaalbaar maken? Volgens Schoutteten begint het met samenwerking. “Iedereen kijkt altijd naar communicatie, maar het gaat verder dan dat: het is de afstemming tussen alle partijen – aannemers, architecten, studiebureaus, installateurs – die het verschil maakt.” Te vaak werkt iedereen nog op zijn eigen eiland, zegt ze. “Zolang iedereen enkel zijn eigen problemen probeert op te lossen, komen we er niet. Zeker in tijden van inflatie, geopolitieke instabiliteit en stijgende bouwkosten, moeten we samenwerken aan structurele oplossingen.”

Nood aan consistent beleid

Die oplossingen moeten ondersteund worden door beleid, benadrukt ze. En vooral: consistent beleid. “Het heeft geen zin om om de vier jaar het renovatiebeleid of andere regels te veranderen. Dat zorgt alleen maar voor onzekerheid, frustratie en uitstelgedrag. Als de overheid zelf geen duidelijk signaal geeft, hoe kan de sector dan lange termijnkeuzes maken?” Ze wijst ook op het verschil met Nederland, waar de Green Deal gepaard gaat met royale subsidies. “In België is dat veel minder het geval. Dat maakt het voor bouwheren moeilijker om echt ambitieus te zijn.”

Op vlak van materiaalkeuze werkt Studibo op basis van LCA- en LCC-analyses over de volledige levenscyclus: van productie en installatie tot gebruik. Schoutteten verwacht dat vooral cement en beton de komende jaren onder druk zullen komen te staan. “Het is een gigantisch volume in de bouw. Dat moet gewoon duurzamer.” In die zin kijkt ze ook naar circulariteit als hefboom. “Afvalstromen beperken én minder afhankelijk zijn van grondstoffen uit andere landen – dat wordt almaar belangrijker in een wereld met toenemende geopolitieke spanningen.”

Bewuste ontwerpkeuzes

Ook monitoring ziet Schoutteten als een essentieel onderdeel van net-zero bouwen. Tijdens het bouwproces zorgt Studibo via BREEAM- en GRO-assessments voor begeleiding en afstemming tussen alle betrokkenen. “Die rol van tussenpersoon is cruciaal. Als niemand het overzicht bewaart, verzandt het project in deelproblemen.” Maar ook na oplevering blijft monitoring relevant. “Er komen steeds meer systemen om gebouwen slimmer en energie-efficiënter te laten functioneren. Dat zal binnenkort de norm worden.”

Een lange levensduur begint volgens haar bij bewuste keuzes tijdens het ontwerp. “Het loont vaak om in het begin iets meer te investeren, zodat je later minder snel moet vervangen of vernieuwen.” Ze verwijst naar wegenisprojecten, waar systematisch verschillende scenario’s tegen elkaar worden afgewogen voor contracten van 30 jaar onderhoud. “Dat principe moeten we ook in de architectuur consequenter toepassen, ook al gaan er niet altijd onderhoudscontracten mee gepaard. Je bekijkt de totale kost over de volledige levenscyclus, en kiest dan de meest duurzame optie.”

Nood aan duidelijkheid

Toch blijft betaalbaarheid een struikelblok. “Subsidies zijn niet evident in een begrotingstekort. Maar heldere communicatie zou al veel helpen. Zeker particulieren moeten beter begrijpen wat net-zero bouwen inhoudt. Daar heeft de overheid echt een taak in.” Naast een eenvoudig vergunningenbeleid en een langetermijnvisie is voor Schoutteten vooral transparantie nodig. “Duidelijkheid voor àlle betrokkenen – ook voor mensen die niets van bouw kennen.”

Als het over de toekomst van duurzaam bouwen gaat, is de boodschap van Julie Schoutteten zelf in ieder geval glashelder. “We moeten niet enkel praten over technologie, maar vooral ook over afstemming. Wat ontbreekt in veel discussies over net-zero bouwen, is simpelweg: samenwerking. Geen duurzaam gebouw zonder duurzame samenwerking.”