PANELGESPREK. Net-zero bouwen: hoe maken we dit werkbaar en betaalbaar? (ARCHITECT@WORK, 15 mei)
Op 15 mei 2025 organiseert de Orde van Architecten – Vlaamse Raad tijdens Architect@Work in Kortrijk een panelgesprek over een van de heetste hangijzers in de bouwsector: net-zero bouwen. Hoe vertalen we de ambities van de Europese Green Deal naar de Vlaamse bouwpraktijk? Wat betekent het om als architect, ingenieur of bouwheer echt richting klimaatneutraliteit te werken? En vooral: hoe doen we dat op een manier die betaalbaar én haalbaar blijft – zonder in te boeten aan kwaliteit, comfort of leefbaarheid?
Tijdens het panel gaan drie vooraanstaande stemmen uit de sector met elkaar in gesprek. Els Vanden Berghe (Pixii), Lode Lefevre (Sweco) en Julie Schoutteten (Studibo) delen elk vanuit hun dagelijkse praktijk inzichten, twijfels en perspectieven. Samen dekken ze het volledige spectrum van duurzaam bouwen: van beleid tot ontwerp, van engineering tot uitvoering. Verwacht geen technische uiteenzetting, maar een genuanceerd en tegelijk urgent debat over de toekomst van onze gebouwde omgeving.
Mentaliteitsverandering
De centrale vraag is eenvoudig gesteld maar moeilijk beantwoord: hoe bouwen we zonder onze planeet verder te belasten? Waar we vroeger vooral focusten op energieverbruik tijdens de gebruiksfase, verschuift de aandacht nu naar de volledige levenscyclus van gebouwen – inclusief de CO₂-uitstoot die vrijkomt bij materiaalproductie, transport, uitvoering en onderhoud. De uitdaging is structureel en raakt aan zowat elke schakel in de bouwketen, van grondstof tot sloop. Net daarom volstaat het niet om aan één knop te draaien: er zijn ingrepen nodig op verschillende niveaus tegelijk.
Een van de sleutels ligt in de strijd tegen embodied carbon – de ingebedde koolstof die vrijkomt nog vóór een gebouw überhaupt in gebruik is. Willen we de opwarming van het klimaat afremmen, dan moeten we emissies vermijden op het moment dat ze het meeste effect hebben: vandaag. Dat vraagt niet alleen om andere materiaalkeuzes, maar ook om een mentaliteitsverandering. Moeten we elk project wel bouwen? Kunnen we bestaande gebouwen niet slimmer herbestemmen? En hoe vermijden we overdimensionering of verspilling? Ook circulair bouwen – losmaakbaar, herbruikbaar, aanpasbaar – groeit uit van experiment tot noodzakelijke strategie.
Duurzaamheid op de werf
Tegelijk groeit de rol van techniek en data. Energie-efficiëntie stopt niet bij een dikke isolatielaag. Het gaat ook over slimme sturing, performante installaties, en monitoring die het gedrag van het gebouw én de gebruiker in kaart brengt. Maar dat kan alleen als de data representatief, transparant en betrouwbaar zijn. Wie inzet op commissioning, wil weten of het gebouw ook effectief presteert zoals bedoeld. En wie wil optimaliseren, moet kunnen bijsturen. Dat vergt samenwerking, afstemming en een helder begrip van wat we precies meten – en waarom.
Wat nog te weinig aandacht krijgt, is de impact van de uitvoering zelf. Transport, logistiek, versnelling op de werf: het zijn vaak blinde vlekken in duurzaamheidsanalyses, terwijl ze wél veel impact hebben. De maatschappelijke druk om sneller te bouwen is groot, zeker wanneer vergunningstrajecten vertragen of budgetten onder druk staan. Maar wat betekent duurzaamheid nog als er geen ruimte is om ze degelijk uit te voeren? Als duurzaamheid enkel iets is voor het voortraject, missen we kansen – én verantwoordelijkheid – op de werf.
Langetermijnbeleid
Ook de gebruikskant van gebouwen verdient meer aandacht. Een gebouw is pas duurzaam als het ook gezond, comfortabel en veerkrachtig is. Akoestiek, binnenluchtkwaliteit, zomercomfort, onderhoud, flexibiliteit: het zijn allemaal factoren die bepalen of een gebouw toekomstbestendig is. Het is bovendien in die menselijke laag dat duurzaamheid voelbaar en ervaarbaar wordt – en waar ontwerpers het verschil kunnen maken. Net-zero is geen abstracte meeteenheid, maar een uitnodiging tot doordachte en integrale architectuur.
Toch botsen veel initiatieven op een gebrek aan langetermijnbeleid. Vandaag heerst er vaak onzekerheid over normen, subsidies en regelgeving. De ambitie om fossielvrij of circulair te bouwen wordt niet altijd ondersteund door stimulerend beleid. In Nederland zijn er gerichte incentives en structurele ondersteuning via de Green Deal. In België is dat beeld veel fragmentarischer. Voor bouwheren, architecten en studiebureaus maakt dat het moeilijk om de lat structureel hoger te leggen.
Noodzakelijke koerscorrectie
Wat dit panelgesprek bijzonder maakt, is dat het niet vertrekt van een vastomlijnd recept, maar van de complexiteit van de realiteit. Net-zero bouwen is geen één-op-één vertaalslag van technologie naar oplossing. Het vraagt om een andere manier van samenwerken, van ontwerpen, van uitvoeren én van denken. De panelleden belichamen drie verschillende insteken, maar delen één ambitie: bouwen met een kleinere voetafdruk én grotere meerwaarde.
Voor architecten, ontwerpers en andere bouwprofessionals biedt dit gesprek een uitgelezen kans om mee na te denken over de volgende fase van duurzaam bouwen. Niet als vrijblijvende ambitie, maar als noodzakelijke koerscorrectie. Net-zero bouwen stelt ons voor grote uitdagingen, maar ook voor boeiende ontwerpvragen en samenwerkingskansen. Wie benieuwd is naar hoe de sector daarmee omgaat, vindt in dit panelgesprek zeker inspiratie.
